Akciğer Kanserlerinde Tanı
 

Akciğer Kanserlerinde Tanı[/b]Prof. Dr. Atila Akkoçlu

Erken Tanı

Akciğer kanserinde erken dönemde hastalıkta cerrahi tedavi ile uzun süreli yaşam %85 gibi yüksek oranlardadır. Toraks Derneğimizin yapmış olduğu çok merkezli çalışmada akciğer kanserli hastaların %85'i tanı anında evre III ve IV olarak bulunmuştur.Bilindiği gibi akciğer kanserinden ölümler çoğunlukla uzak metastazlar nedeniyledir.Bu nedenle günümüzde önemli olan akciğer kanserinin metastazlar oluşmadan ve preklinik olarak tanınması olmalıdır.Erken tanıda balgam immünohistokimyasını incelemek,karsinogenezisin erken dönemlerinde epitel hücrelerine bakarak tanı koymak önemlidir.Bu incelemelerde bronş epitel hücre DNA dağılımı anormallikleri ve metaplazi aranır. Yapılan çalışmalarda akciğer grafisi ve konvansiyonel balgam sitolojisi gibi noninvaziv tekniklerin akciğer kanseri taraması için sensitif olmadıkları görülmüştür.Çünkü yapılan tarama çalışmalarında akciğer kanseri erken evrelerde saptanmasına rağmen bunların bile tanı anında uzak metastaz yapmış olmaları nedeniyle sağkalıma katkı sağlanamamıştır.

Erken tanıda balgam sitolojisi sensitivitesini arttırmak için Tockman ve arkadaşları orta ve şiddetli displazik değişiklikleri olan olguların balgam ve bronş lavaj materyallerinin immünohistokimyasal analizi için protein antijeni veya glikolipid antijeni ile reaksiyona giren iki murin monoklonal antikor kullanmışlardır. Bu iki antijende ( difucosylated Lewis X antijen ve 31- kilodalton protein) invazyon ve metastaz olaylarında hücreler arası ilişkilerde çok önemlidirler ve moleküler erken tanı belirleyicileri olarak kullanılabilirler(1). Ayrıca ras ailesi (N-, Ha-, Ki-ras) onkogenleri, incelenen birçok onkogen içinde en iyi tanımlananlardır ve erken tanıda iyi hedeftirler. Ras mutasyonları tüm akciğer kanserlerinin yalnızca %15'inde bulunur. Bu nedenle ras için tarama spesifik olmasına rağmen, çok sensitif değildir. Ancak bazı yüksek risk gruplarında sınırlı olarak kullanılır.





Akciğer kanserlerinde erken tanıda umut veren başka bir yaklaşım floresan bronkoskopi yoluyla fotodinamik tetkiktir. Floresan bronkoskopi endikasyonları tablo I ‘ de gösterilmiştir(2).











Tablo:I Floresan bronkoskopi endikasyonları





-Balgam sitolojisi pozitif, radyografi negatif hastalar





-Yüksek risk gruplarında yeni solunumsal semptomlar





-Akciğer kanseri postoperatif izlem





-Radyografi şüpheli, bronkoskopi negatif





-Kanser riski yüksek gruplarda tarama amaçlı

Akciğer kanseri, havayollarında mukozadaki yüzeyel epitelden gelişerek başladığı için, yüksek risk grubu bireylerdeki erken tanı çalışmaları(tablo II) balgam, floresan bronkoskopi gibi tetkiklerle, bronşial epitel hücrelerinden dökülen veya buralardan alınan örneklerin incelenmesine dayanmaktadır.











Tablo:II Yüksek akciğer kanser riskli kişiler





-Uzun süre ve 1-2 P/gün sigara içen





-Erkek





-40 yaş üstü





-Çevresel (radon), mesleki (asbest) kanserojen





-KOAH, akciğer fibrozisi, tüberküloz birlikteliği





-Aile öyküsünde kanser varlığı

Bu incelemede hematoporfirin türevi veya düşük doz fotofrin II görülebilir ışıkla birlikte kullanılır.1991 yılında Lam ve ark eksojen hematoporfirin verilmeden kanserli bronş mukozasının ışınında azalma olduğunu göstererek (Otofloresan,LİFE:the lung imaging fluorescence endoscope)bunun öncülüğünü yapmıştır.Bu yöntem erken mikroinvaziv kanser,insitu karsinom ve displazı tanısında kullanılabilecek bir yeni yöntemdir.Bu inceleme ile mukoza normalde yeşil,displazi,ınsitu veya yaygın karsinom halinde ise kırmızı kahverengi renkde görülür.Bu sistemin yüksek yalancı pozitifliği ,yüksek fiyat ve perifere ulaşamama gibi dezavantajları mevcuttur.Bu tetkiklerle radyolojik olarak gizli karsinomların, bronkoskopi ile orta derecede belirgin atipi alanlarının lokalize edilmesi ve erken tanı yanında uygun tedavilerin zamanında yapılması sağlanır. Erken tanıda serum tümör belirleyicilerin yararı ise henüz gösterilememiştir.

Son zamanlarda otomatik imaj sitometrisi ile maligniteye bağlı değişiklikleri saptamanın mümkün olduğu bildirilmektedir. Bu inceleme ile balgam örneklerindeki bronş epitel hücrelerinin nükleuslarının 120 den fazla özelliği incelenmekte ve DNA dağılımındaki anormallikler saptanmaktadır. Yöntem duyarlılığı %40, özgüllüğü %90 dır(3).Semptomlar

Akciğer kanserli bir hastanın tanı aşamasındaki yakınmaları semptomsuzluktan (asemptomatik) semptomlu oluncaya kadar çeşitlilik gösterir. %90 dan fazla olguda semptom vardır. Genellikle semptom varlığı yaygın ileri dönem hastalığa işaret etmektedirl. %10 hastada hiçbir solunumsal semptom olmayabilir. Bu kişilerde başka bir nedenle çekilen akciğer grafisinde tesadüfen bir opasite görülebilir. Başka bir grup hastada halsizlik, iştahsızlık, kilo kaybı ve ateş gibi nonspesifik semptomlar olabilir. Özellikle 40 yaşın üstünde, sigara içen değişik semptomları olan erkek hastalarda akciğer kanseri olasılığı unutulmamalıdır.

Akciğer kanserleri santral veya periferik yerleşimli olmalarına ve hücre tiplerine göre farklı semptomlara neden olurlar (Tablo III).









Tablo IV. Paraneoplastik sendromlar





Endokrin (% 2) Nöromuskuler (% 1)





Hiperkalsemi (Ektopik PTH) Ensefalopati (limbik)

Cushing Sendromu (ACTH) Subakut serebellar dejenerasyon

Schwarzt Batler Sendromu (ADH) Progresif multifokal ensefalopati

Karsinoid Sendrom (Serotonin) Periferal nöropati Jinekomasti (HCG)

Polimiyozit Hiperkalsitonemi (Kalsitonin) Dermatomyozit

Büyüme Hormonu artışı (GH)Otonomik nöropati

FSH, Prolaktin, LH artışıEaton-Lambert Send. (Myasteni)

Hipoglisemi (İnsülin) Optik nörit

HipertiroidiDemans, subakut myelopati

Hiperpigmentasyon (MSH)





Hematolojik (% 1-8) Dermatolojik (% 1)





Anemi Palmoplanter hiperkeratoz

Lökomoid reaksiyon Dermatomyozit, Skleroderma

Trombositoz, trombositopeni Akantozis nigrikans

EozinofiliHiperpigmentasyon

Kırmızı hücre aplazisiEritema Gyratum Repens

LökoeritroblastozHipertrikozis

Dissemine intravasküler koagülasyon (DIC)İktiyozis

Trousseau Sendromu(Gezici venöz tromboz)

Nonbakteriyel endokardit (marantik)

Arteriyel emboli





İskelet Sistemi Diğer (& %1)





Clubbing (çomak parmak) (% 29)Böbrek (Nefrotik sendrom, amiloidoz )

Pulmoner hipertrofik osteoartropati Hiperürisemi

Artrit (%1-10)Gastrointestinal

(Diyare, hiperramilazemi,Bulantı,kusma,Laktikasidoz,H iperlipidemi)

Hiper/hipotansiyon

Anoreksi,kaşeksi (% 31)

Ateş (% 21)

İçindekiler



Kaynak: toraks.org.tr