KANAMA VE KANAMALARIN KONTROL ALTINA ALINMASI :
 

KANAMA VE KANAMALARIN KONTROL ALTINA ALINMASI :



KANAMA VE KANAMALARIN KONTROL ALTINA ALINMASI :



Kanama, tartismasiz, belli basli acil sorunlardan biridir. Kanama mutlaka kisa sürede belirlenmeli ve ciddiyeti degerlendirilerek, kontrol altina alinmalidir.

Kanin damar disina çikmasina KANAMA (HEMORAJI) denir. Iç ve dis kanama olmak üzere ikiye ayrilir.

Iç kanamalar gözle görülemediklerinden, belirlenmeleri ve en kisa zamanda hastaneye ulastirilmalari önemlidir. Halbuki dis kanamalar gözle görülebilir ve durdurulma yöntemleri ile kontrol altina alinabilirler. Kanama baslangiçta halsizlik yapar, eger kontrol altina alinmazsa sok ve ölüm gelisebilir.

Normal bir eriskinin vücut agirliginin ortalama 1/13' ünü kan olusturmaktadir. 70 kg' lik bir kiside 5-6 lt civarinda kan bulundugu varsayilmaktadir. % 10 oranindaki kan kaybi (ortalama eriskinde 600 ml, çocukta 200-300 ml, bebekte 25-30 ml ) oldukça tehlikelidir. Kanama nedeniyle kaybedilen kan miktarina göre kiside olusabilecek belirti ve bulgular için TIKLAYINIZ.



Kanamalarin Siniflandirilmasi :

I- Kanamanin meydana geldigi yere göre :

1- Iç kanama

2- Dis kanama



II- Kanayan damarin cinsine göre :

1- Atardamar (arter) kanamasi : Parlak kirmizi renklidir, kalp atimi ile eszamanli fiskirir

2- Toplardamar (ven) kanamasi : Koyu kirmizi renklidir, devamli akar

3- Kilcaldamar (kapiller) kanamasi : Devamli, yavas, sizinti seklinde akar.



** Kisa sürede fazla miktarda kan kaybini vücut dengeleyemez (tolare edemez) ve sok gelisir. Oysa az miktarda ve uzun zaman süresi içindeki kan kaybini vücut kismen de olsa dengeleyebilmektedir. örnegin: kan verme isleminde 500 ml kan, 10 - 15 dakika gibi bir zaman zarfinda ve kontrollü olarak alindigindan, vücutta herhangi bir sorun olusturmamaktadir.



1- Iç KANAMA



Iç kanamanin vücut disinda en sik görülen belirtileri ezikler ve çürüklerdir. Bu belirtiler yumusak doku içine kanama oldugunun göstergesidir. Iç kanamalar, gözle görülemeyen kanamalar olmasina ragmen, disa açilan bir iç organda meydana gelmisse, daha kolay ve çabuk fark edilirler; örnegin : mide, akciger, böbrek kanamalarinda oldugu gibi. Iç kanamayi düsündüren bulgular genellikle hipovolemik soka ait bulgulardir.



Iç kanama bulgulari :



- Nabiz zayif ve süratlidir (ipliksi)

- Deri soguk ve nemlidir (yapiskandir)

- Gözler donuk, gözbebekleri genislemis ve isik refleksi zayiftir

- Hastada genelde susuzluk hissi ve huzursuzluk vardir

- Bulanti, kusma olabilir

- (Geç bulgu: Kan basinci düser)



Ilkyardim: Herhangi bir vurma, çarpma, darbe sonrasi bu belirtiler söz konusuysa, bu durumda yapilacak en dogru sey, kisiyi bir an önce hastaneye ulastirmak olmalidir. (bakiniz: sok)2- DIS KANAMA



Kanamayi durduran savunma mekanizmalari damarin kesilmesi sonucu hava ile temas edince faaliyete geçerek önce kesilen damar uçlarinin büzülmesini saglarlar. Daha sonra kesik damar uçlarinda pihti olusur, pihti büyüyerek damari tikar ve böylece kanama durur.

Vücuttaki pihtilasma mekanizmalarini dokular ve doku sivilari uyarir. Normalde atardamar ve toplardamardaki kan, aradaki damar duvari nedeniyle, doku ve doku sivilari ile temas etmediginden, damar yaralanmadikça pihtilasma olmaz. Damar yaralandiginda, kanama fazla olacagindan pihtilasma gecikebilir, o nedenle pihtilasmayi hizlandirmak için kanama durdurma yöntemlerine basvurulur.



Dis kanamalari durdurma yöntemleri :



- Parmakla (lokal, yerel) basinç (1, 2 )

- Basinçli sargi

- Yaranin üstünde yer alan artere / damar köküne basinç (femoral arter, brakial arter, temporal arter, vd)

- Elevasyon ( kanayan kismin kalp seviyesinde veya üzerinde tutulmasi )

- Turnike

- Atelleme ( kanamayi dogrudan durdurma yöntemi degildir ! Kiriklarin sabitlenmesi sonucunda kanamanin da kontrol altina alinmasini saglar ).



TURNIKE : Diger yöntemlerle durdurulamayan kanamalarda en son seçenek olarak uygulanmalidir. Genellikle organ kopmalarinda veya derin arter kesilerinde, tek kemikli olan üst kola veya üst bacaga uygulanir. Amaç, kanayan atardamari, kemik ile deri arasinda sikistirarak, yarali yere olan kan akimini engellemektir. Ara ara gevsetilmelidir, aksi halde gangren gelisebilir.

Ip, tel, ince sert lastik cilde zarar vereceginden kesinlikle kullanilmaz.

üçgen sargi bezi, çorap, kravat veya herhangi bir enli kumas parçasi ile turnike yapilabilir.

Turnike en fazla iki saat uygulanabilir. Gevsetme süresi ilk bir saatte 10- 20 dakikada bir, sonraki bir saatte ise 5-10 dakikada bir olmalidir. Gevsetme süresi turnike uygulanan yerin, yarali kisma olan uzakligi ile ters oranti olmalidir. Mesafe uzunsa, gevsetme süresi kisa olmalidir. Turnike gevsetildiginde, lokal basinç yapilmali ve cilt normal rengine döndügünde, turnike yine sikilmalidir.



DESTEKLEME (ATELLEME) : Yarali kol veya bacaklardaki kanamalarin çogu, kirilan kemigin sivri uçlari ile kaslarin yirtilmasi ya da kirilan kemige yakin damarlarin yirtilmasi sonucunda meydana gelir. Kol veya bacak sabitlenmezse, hasar ve kanama devam eder. Ekstremitenin (kol veya bacak ) sabitlenmesine destekleme denilmektedir. Kirik kemik uçlari kontrol altina alindiklarinda kanama da azalacaktir.





EPISTAKSIS (BURUN KANAMASI) :



Kafatasi kirigi, darbe sonucu olusan yüz yaralanmalari, sinüzit, enfeksiyon, burun anomalisi, yüksek tansiyon, kanama bozukluklari gibi nedenlerle olusabilir.



Ilkyardim:

- Kisi dik oturtulur, basi hafif öne egilir ve burun kanatlarindan iki parmakla bastirilir.

- Burna, alna ve enseye soguk islak bez konarak lokal sogutma ile kanama kontrol altina alinabilir.

- özellikle endiseli ve yüksek tansiyonlu kisilerin sakinlestirilmesi önemlidir.



Kanamalarin taniminda kullanilan bazi terimler :



HEMATEMEZ : Kusmuk ile kan gelmesi

HEMOPTIZI : öksürükle kan gelmesi

HEMATOM : Deri altinda yumusak dokuda kan birikimi ile olusan yumusak kitle

EKIMOZ : Deride siyah ve mavi renk degisikligi; morluk,çürük.

MELENA : Katran gibi siyah diski

HEMATOSEZI : Rektumdan parlak kirmizi kanama

HEMATüRI : Kanli idrar

[b]