MULTİPL SKLEROZ
 

Beyin ve Omuriliğin ( Merkezi Sinir Sisteminin ) bir hastalığıdır.



MS beynin görme, konuşma, yürüme gibi

Fonksiyonlar üzerindeki kontrol kabiliyetini

bozar.

Multipl denmesinin nedeni :



- Beynin ve omuriliğin bir çok farklı alanı etkilenir.

- Belirtiler hafif ya da ağır olabilir. Aniden ortaya çıkabilir, ya da kaybolabilir.

Skleroz denmesinin nedeni :

Hastalık beyin ve omuiliğin hasarlı alanlarında sklerozan plaklar, yani sertleşmiş dokular oluşturur.

MS tanısını koymak için iki temel bulgu aranır.





1. Sinir sistemi hasarının belirtileri



Elde ve ayakta hissizlik veya titreme, ani güç kaybı veya felç ortaya çıkabilir. (bu durumda merkezi sinir sisteminin iki ya da daha çok bölgesi tutulmuş olmalıdır.)







2. İyileşmeler ve kötüleşmeler



MS belirtileri diğer sinir sistemi hastalıklarından farklı olarak herhangi bir uyarı olmaksızın ortaya çıkabilir ve kendiliğinden iyileşmeler gösterebilir.

Fakat MS tanısı ümitsizliğe yol açmamalıdır. Çünkü çok az hastada ilerleyici ve ciddi komplikasyonlarla karşılaşılır.

Mslilerin çoğu tekrarlayan alevlenmelere rağmen aktif bir hayat sürerler ve hayata olumlu yönden bakmayı öğrenebilirler.



MS uygun bir yaklaşımla ele alındığında şikayetler en aza indirgenebilir.



Multipl Skleroz hakkında bilinmesi gereken en önemli şey nedir?

Merkezi sinir sisteminin ( SSS ) gençler arasında görülen yaygın bir hastalığıdır.



MS lilerin aileleri ve yakınlarında oluşan çok daha fazla sayıda kişi ise duygusal, maddi ve fiziksel zorluklarla karşı karşıyadır.



Genç erişkinler MSe yakalanma olasılığı en yüksek olanlardır; hem de hayatlarının en verimli yıllarında...



Her yıl araştırma için dünyada milyonlarca dolar harcanmaktadır. En az bir o kadarı da yardım ve destek için harcanmaktadır. Hastalık nedeniyle kaybolan işgücü

değeri ise faturayı ayrıca kabartmaktadır.



MSi daha yakından tanımakla MSlilerin hayattan daha çok tad almalarını ve MSden daha az etkilenmelerini sağlayabilirsiniz.







Merkezi sinir sistemi sinirler boyunca vücudun çeşitli bölgelerine elektriksel mesajlar gönderen bir telefon santralına benzer. Bu mesajlar bilinçli ve bilinçsiz tüm hareketlerimizi kontrol eder.



Multipl Skleroz mesajların düzgün bir şekilde

İletilmesini bozar.

· Sağlıklı sinir liflerinin çoğu mesajların iletilmesini kolaylaştıran myelin denen yağlı bir madde ile çevrelenmiştir.

· MS de myelin parçalanır ve myelin yerini nedbeleşmiş ( sertleşmiş ) doku alır. Bu da mesajın geçişini saptırır ya da tümden bloke eder.



· Vücut fonksiyonları kontrol edilemez hale gelir, çünkü ;

Mesajlar gerektiği gibi iletilemez.

Mesajlar yanlış bölgeye gider.







Multipl Skleroza yol açan nedir ?



Bu, tıbbın en büyük sırlarından biridir

*Sebeb bilinmemektedir.

*Bir tedavi bulunamamıştır.

*Kimin MSye yakalanacağını önceden bilmek mümkün değildir.

Bu konuda 3 yaygın teori vardır :



1. Virus Saldırısı

2. Bağışıklık reaksiyonu

3. Kombinasyon









Virus Saldırısı : Virüsler vücuda girdiklerinde vücut hücreleri içinde hızla çoğalırlar. Çoğu virüsler hızla bazı hastalık belirtilerine yol açarlar. Yavaş etkileyen belirli bazı virüsler ise daha sonra ortaya çıkarak yeni belirtilere yol açarlar. Diğer bazı yavaş etkili virüsler ise vücutta herhangi bir hastalığa yol açmadan önce aylar hatta yıllarca gizli kalabilirler. MS bazı yavaş etkili virüsler tarafından meydana getirilebilir ya da bilinen bir virüse karşı gösterilen gecikmiş bir reaksiyon olabilir.



Bağışıklık Reaksiyonu : Vücudumuz, virüsler ve bakteriler gibi hastalık etmenlerini yok eden ve doğuştan gelen bir savunma sistemine sahiptir. Savunma sistemi geri tepebilir ve vücudun kendi hücrelerine saldırabilir. Buna Oto immun reaksiyon denir. MS, vücudun yanlışlıkla kendi dokusuna saldırdığı bir oto immun reaksiyon sonucunda ortaya çıkmış olabilir.



Kombinasyon : Hem virüsler hem de bağışıklık sistemi reaksiyonu MS e yol açabilir. Virüsler vücuda girdiğinde hücreler içinde gelişmeye başlarlar. Vücudun savunma mekanizması hem virüslere karşı hem de vücudun kendi hücrelerine karşı tahrip edici olabilir.







MS hakkında bilmediğimiz o kadar çok şey var ki, kimin MS e yakalanacağını tahmin edemeyiz. Gene de kimlerin MS e yakalanma olasılığının Daha yüksek olduğu hakkında şöyle bir tablo çizilebilir :





Genç Erişkinler : Belirtiler genellikle 40 – 50 yaşları arasında ortaya çıkar. 15 yaşın altında ve 50 yaşın üstünde nadiren görülür







Kadınlar : Kadınlar erkeklere göre daha fazla oranda MSe yakalanırlar. MS hamilelikle ilgili değildir. ( MSli hanımlar çocuk sahibi olabilirler)





Ilıman İklim kuşağında oturan insanlar : MS, 40 – 60 derece güney ve kuzey enlemleri arasında daha sık görülür. Bir bölge Ekvatora ne kadar yakınsa MS vakası da o kadar azdır.



Sağlık Şartlarını iyi olduğu bölgelerde yaşayan insanlar : Bu bölgelerde MS vakası sık görülür. Muhtemelen bu bölgede yaşayan çocuklar MSe karşı bağışıklık sağlayacak bazı faktörlere maruz kalmamaktadırlar.

MSin Belirtileri çok çeşitlidir.



*Kişiden kişiye değişir.

*Aynı kişide zaman zaman değişebilir.

MS Belirtileri şunları içerebilir :



*Göz bozukluğu : Çift görme veya gözün irade dışı

hareketi.

*Konuşma Bozuklukları : Dilde peltekleşme gibi.

*Felçler : Vücudun herhangi bir bölgesinin kısmen

veya tamamen felç olması.

*Halsizlik, Yorgunluk : Aşırı halsizlik veya kendini

alışılmamış biçimde yorgun hissetme.

*Ellerde Titreme.

*Koordinasyon Bozukluğu.

*Mesane veya Kalın barsak kontrolünün kaybı.

*Uyuşma veya karıncalanma hissi.

*Sendelenme veya denge kaybı.

*Ayakların belirgin şekilde sürüklenmesi.









Başlangıç Belirtileri : Genellikle hafiftir ve tedavi edilmeden kaybolur. Fakat zaman ilerledikçe bunlar daha sık ve daha ağır olabilir.



Tipik Tablo : Akut belirtilerin görüldüğü kısa bir dönem ve bunu izleyen dönemde belirtilerin hafiflemesi ya da haftalar, aylar hatta yıllarca kaybolması şeklinde çizilebilir.



Belirtiler sinir sisteminin tutulan bölgesine göre değişiklik gösterirler.



Multipl sklerozu ortaya çıkarmak zor olabilir, ilk belirtilerin ortaya çıkışından kesin tanının konmasına kadar çoğunlukla yıllar geçebilir, çünkü :

İlk belirtiler o kadar hafiftir ki kişi bir doktora görünmez bile...

Sinir sisteminin diğer hastalıkları da aynı uyarıcı belirtilerin bazılarını gösterirler.

Gelişmiş tüm laboratuvar teknik imkanlarına rağmen MSi kesin olarak gösteren ya da ekarte ettiren bir teknik yoktur diyebiliriz.TEDAVİ





Halen MS için kesin bir tedavi yoktur. Fakat hastaların bağımsız, rahat ve üretken olmalarını sağlamak için çok şey yapılabilir.

Genel vücut sağlığını korumak :



Herkes gibi MSlilerinde aktivitelerini sürdürmeleri, besin değeri yüksek bir diyet uygulamaları, kendilerini iyi hissetmek ve dirençlerini korumak için yeterince dinlenmeleri gerekir.

Enfeksiyonların, özellikle solunum veya idrar yolları enfeksiyonlarının anında tedavi edilmesi son derece önemlidir



Fizyoterapi



Egzersiz programları ve kasların çalıştırılması hastaların akut atak döneminin izlerini silmesine ve kas spazmlarının giderilmesine yardımcı olur. Barlar ve diğer yardımcı aletlerle yapılan çalışmalar birçok hastanın kendine güvenini arttırır.



Psikoterapi ve Danışmanlık



Kişisel ve grup terapileri hastalara ve ailelerine depresyon, korku ve MSin yol açtığı sınırlamalarla mücadelede yardımcı olur. ( Ne kadar süreceği belli olmayan iyileşme dönemleri bu hastalığa uyum sağlamayı özellikle güçleştirir. )



İlaç Tedavisi



Multipl Sklerozun ilaçla tedavisinin iki ana hedefi vardır. Birinci hedef, sinir dokusu içerisinde çoğu zaman hiç durmaksızın süren, myelin ve akson ( sinir teli ) yıkımına neden olan ve zaman zaman alevlenen iltihabi süreci kontrol altına almaktır.

Bu hedefe yönelik ilaçlar içerisinde yer alan steroidler, akut atakların şiddetini ve süresini azaltmak için kullanılır. Steroide yanıt vermeyen ağır atağı olan hastalarda plazmaferez adı verilen, kandaki, bir anlamda iltihaba yol açan maddeleri ayıran bir yöntemin yararlı olduğuna ilişkin bilgi ve gözlemler vardır.

Sık atak geçiren ve kalıcı özürlülük eğilimi gösteren hastalarda sinir dokusu içerisindeki iltihabi süreci etkilemek ve sürekli kontrol altında tutmak için ilaç kullanmak gerekir. Uzun süreli tedavi gerektiren yukarıda belirtilen durunlarda sorumlu hekimin, kişiye göre yapacağı değerlendirmeyle azathiopirin ve benzeri özgül olmayan bağışıklık sistemi baskılayıcıları ya da son yıllarda geliştirilen interferon beta türleri ya da glatiramer asetat gibi ilaçlar seçilebilir.



Multipl Skleroz adı verilen tablonun çeşitli tipleri bulunduğu, herkesin Multipl Skleroz u kendine özgü olduğu için bu ilaçların etkisi kişiden kişiye değişebilir. Bu ilaçlar bugün için MS te kesin çözüm olmamakla birlikte, bir grup hastada olumlu sonuçlar alınmaktadır. İlaçların seçimi de yarar ve yan etkilerin değerlendirilmesi de sorumlu hekim tarafından yapılmalıdır.

Multipl Skleroz tedavisindeki ikinci hedef ise bazı şikayetleri ortadan kaldırmaktır. Örneğin, kas spazmlarını ve sertliklerini ortadan kaldırmak için kas gevşeticiler, idrar problemlerini ortadan kaldırmak için mesane işlevlerini düzenleyici ilaçlar, yorgunluk için amantadin ve benzeri ilaçlar kullanılır.





Sürekli İzleme



MSin seyri önceden tahmin edilemez, gereksinimler ve sakatlıklar değişebilir. Bu nedenle sürekli tıbbi gözetim esastır.

Ortaya çıkabilecek bütün tıbbi sorunlar MSe bağlı olmayabilir. Ancak bir doktor belirtilerin tedavi gerektiren başka bir hastalığa bağlı olup olmadığını saptayabilir.



TIBBİ YARDIM

TIBBİ YARDIM

Klinikler ve Araştırma Merkezleri

Bir çok ülkede teşhis imkanları ve MS hastalarının ihtiyaçlarına uygun çeşitli tedavi merkezleri mevcuttur.





PSİKOSOSYAL YARDIM

Grup Terapileri

Ortak problemlerin tartışılmasını ve çözümlerin karşılaştırılmasını sağlar. Örneğin kişiler arası problemler, cinsel problemler, iş ya da toplum

hayatındaki zorluklar gibi.







Özel Cihazlar,

Örneğin asansörler, yürüteçler, ev işlerinde yardımcı aletler ve tekerlekli sandalyeler sosyal hizmet birimlerinden, sağlık merkezlerinden ya da MS derneğinin şubelerinden ödünç ya da satın alınabilir.



Pratik yardım,

Evin düzenlenmesi, taşınma, mesleki eğitim ve

işe yerleştirme gibi konuları kapsar. Boş Vakitleri Değerlendirme



Hobi toplantıları, spor çalışmaları, açık hava gezileri gibi faaliyetler bir çok MSli için eğlenme, arkadaşlık ve egzersiz olanağı sağlar. Ev ziyaretleri hastalar arasındaki ilişkileri sürdürür, sosyal ve zihinsel uyarım sağlar, aile üyelerine kendi ilgi alanlarını sürdürme şansı verir. MSlilere ve ailelerine yardım için gelişmiş bir çok ülkede MS dernekleri aşağıda sunulan hizmetleri gerçekleştirmektedir. Ümid ederiz ki derneğimiz kısa bir süre sonra örgütlenmesini tamamlıyarak aşağıdaki yardımları MS lilere sunabilecektir.



Eğitim



Danışma Servisleri

Özel yayınlar ve makaleler hastaları ve kamuoyunu araştırmalardaki son gelişmelerden haberdar eder.



Seminerler ve Yayınlar

Doktorlara ve hemşirelere, ailelere ve terapistlere en son tedavi yöntemleri hakkında bilgi verir.



Yardım Nereden Sağlanabilir ?











Kaynak: Sağlık Rehberi