Osteoporoz ( Kemik Erimesi )
 

Osteoporoz ( Kemik Erimesi )[/b]



Osteoporoz ( kemik erimesi ) nedir ?



Osteoporoz, kemiğin azalması ve yapısının değişmesiyle kolay kırılabilir hale gelmesidir.



Osteoporoz yeni keşfedilmiş bir hastalık mıdır ?



Yaşlı nüfusun artışıyla, geçmişte dikkat çekmeyen bu hastalık, kırıklara neden olarak bireylerin hayat kalitesini de etkilediğinden, giderek dikkat çekmiş ve önem kazanmıştır.



Osteoporoz nasıl oluyor ?



Kemik devamlı olarak yapılan ve yıkılan, kendini yenileyen bir organdır. Gençlerde kemik yapımı, yıkımına eşittir. Yaş ilerledikçe giderek yıkım, yapımdan daha fazla olur ve kemik kitlesi azalır. Kadınlarda östrojen denilen hormon kemiklerin yıkımını önlemektedir. Adetten kesilmeyle (menapoz), bu hormon azaldığından kemik yıkımı artar. Çocuk ve genç, erişkin yeterli kalsiyum almıyor, güneş ışınlarına yeteri kadar maruz kalmıyorsa, kemik kitlesi azdır. Menopoz sonrası da kolaylıkla kaydedilir. Osteoporoz için kalıtsal yatkınlık önemli bir faktördür.



Osteoporoz Tipleri



Genelde 3 tip osteoporoz vardır.



Birinci tip osteoporoz daha çok kadınlarda görülen bir hastalıktır. Kemik yıkan hücrelerden daha önce bahsetmiştik. Bu hücrelerin aşırı kemik yıkmalarını engelleyen faktörlerden birisi de östrojendir. Östrojen, kadınlarda büyük miktarlarda yumurtalıklar tarafından üretilir. Yaklaşık 45 yaşlarına gelen kadınlarda yumurtalık fonksiyonları azalmaya ve bitmeye başlar, kadınlar adetten kesilir. Bu döneme menapoz denir. Yumurtalık faliyetlerinin bitmesi vücuttaki östrojen miktarını birden bire düşürür. Kemik yıkan hücreler kontrolsuzca kemikleri yıkmaya başlarlar.



Ikinci tip osteoporoz ise ilerki yaşlarda ortaya çıkar. 40 -45 yaşlarından itibaren kemiklerde yapımın azaldığı ve yıkımın arttığından söz etmiş idik. Kemiklerdeki bu yıkım fazlalığı yaş ilerledikçe belirgin bir hal alır ve özellikle 70 yaşından sonra kendini gösterir. Normal koşullarda insanlar bir oturma mesafesinden yere düşeler ise bir şey olmaz. Ancak bu hastaların çok daha kısa mesafelerden düşmeleri ile veya basit bir hapşırmaları ile kemiklerinde kırıklar meydana gelmektedir.



Üçünçü tip osteoporoz başka bir nedene bağlı olarak ortaya çıkar. Sıklıkla kortizon kullanan hastalarda görülür. Astım, allerji, romatizmal hastalıklar veya diğer nedenler ile kortizon kullanan hastaların kemiklerinde, ilacın uzun kullanımdan sonra ortaya çıkar.



Menopozun hangi devresi osteoporoz için önemlidir ?



Kemik kaybı, menopozun ilk 5 yılında en fazladır. Sonraki yıllarda azalarak devam eder.



Cerrahi veya doğal menopozda osteoporoz gelişme riski farklı mıdır ?



Ameliyatla yumurtalıkları alınan ve hormon tedavisi almayan genç kadınlarda ve menopoza erken giren kadınlarda osteoporoz riski yüksektir. Sadece uterus alınmış overler alınmamışsa osteoporoz için risk oluşturmaz.



Osteoporozun zararları ne olabilir ?



Kemik erimesi kemikleri kolay kırılabilir yapar, kalçanın veya omurların kolaylıkla kırılmasına, boy kısılmasına, kamburlaşmaya, sırt ağrılarına, göğüs kafesinin şekil değişikliğine ve hacminin azalmasına neden olur. Küçülmüş göğüs kafesi kalp ve akciğerin normal çalışmasını engeller. Kalça kırıkları ameliyat gerektirir, ameliyat sonrası kemiğin kaynaması da zordur. Kaynamayan kemikler, hastanın yürüyememesine, başkalarına bağımlı olmasına ve hareketsizliğe neden olarak kemiğin daha da erimesine neden olur. Ayrıca kalça kırıkları ileri yaşlarda ölüme bile sebep olabilir.



Osteoporoz nasıl teşhis edilir ?



Kemik kitlesi, 10-15 dakika gibi kısa bir sürede ölçülebilir. Ölçüm, ağrı veya herhangi bir rahatsızlığa neden olmaz. Ölçümün maliyeti yüksek olduğundan, ölçümün gerekli olup olmadığını doktorunuza danışınız. Ayrıca düz röntgen filmleri kemik kitlesi ve kırıklar hakkında fikir verebilir. Topuktan ultrasonla değerlendirme kemik kaybı hakkında bilgi verir.



Osteoporozu kolaylaştıran faktörler nelerdir ?



Kalsiyum eksikliği, D vitamini eksikliği, sigara içilmesi, fazla alkol alınması, kortizonlu ilaçlar, heparin, antiepileptikler, diüretikler kemik yapan hücrelere zararlıdır.



Karaciğer, böbrek hastalıkları, bazı kanser türleri, romatizmal hastalıklar , hareketsiz yaşantı kemik erimesini arttırır.



Osteoporoz kadınlarda erkeklere göre, ince yapılılarda şişmanlara göre ve kısa boylularda uzun boylulara göre daha sık görülür.



Sigara ile osteoporozun ilişkisi nedir ?



Sigara kemik yapan hücrelere toksiktir, kemik erimesi yapar. Sigara miktarı ve kullanım süresi il kemik kitlesi kaybı orantılıdır. Sigara içen kadınlarda menopoz da daha erken olur.



Osteoporoz ve egzersiz



Fiziksel aktivite, kemik kitlesini artırır. Hareketsiz veya yatağa bağımlılarda kas kitlesiyle birlikte kemik kitleside azalır.



Gıdalarda kalsiyum var mıdır ? Yoksa ilaç olarak mı alınmalıdır ?



Süt ve sütten yapılmış gıda maddelerinin kalsiyum içeriği yüksektir. Her gün belirli miktarda, çocukluktan itibaren kalsiyum tüketilmelidir. Yaşlılar, iyi beslenemediğinden kalsiyum, ilaç olarak günde 1-1.5 gr olarak alınmalıdır.