TÜKÜRÜK BEZLERİ
 

TÜKÜRÜK BEZLERİ





Tükürük bezleri boğazın içinde

ve çevresinde yer alırlar. Büyük(majör) tükürük bezleri parotis,

submandibular ve sublingual bezler olarak adlandırılırlar. Çift olan bu

bezlerin hepsi ağzın içine tükürük salgılarlar.



·



Parotis

bezi kulak önünde başlayarak yanak boyunca devam eder kanalı üst dişlerin

yakınına açılır en iyi bilinen hastalığı kabakulakdır.·



Submandibular

çene altında yer alır ve dil altı ön bölümüne salgısını bırakır.



·



Sublingual

dil altında

yani ağız tabanında yer alır salgısını kanallar ile buraya verir.



Bu bezlere ek olarak,

dudaklarda, alt çene bölgesinde (yanak mukozası) ve yaygın olarak ağız ve

boğazın öteki bölgelerinde yer alan, küçük (minör) tükürük bezi adı verilen

yüzlerce bez vardır. Tükürük; ağzın nemlendirilmesini sağlar, sindirime

yardımcı olur ve dişlerin çürümesini önler.















Anormal Tükürük Bezlerine

Sebebleri:



1. Tıkanma





Tükürük akımının tıkanması çoğunlukla parotis

ve submandibular bezlerde, genellikle taş oluşumuna bağlı olarak meydana

gelir. Belirtiler tipik olarak yemek sırasında ortaya çıkar. Tükürük

üretimi başlar, ama tükürüğün kanallardan dışarı çıkamayışı sonucu bezin

şişmesine, ağrıya ve bazen de enfeksiyona yol açar.









2. İltihap (İnfeksiyon)



Taşlar tamamen tıkayıcı olmazsa büyük bezler yemek sırasında şişecek ve

yemek sonrası bir sonraki öğüne kadar kademeli olarak ineceklerdir.

Enfeksiyon çoğunlukla anormal olarak göllenmiş tükürükte, bezlerde daha

şiddetli ağrı ve şişe sebep olacak şekilde gelişir. Yeteri kadar uzun bir

süre tedavi edilemezse, bezlerde abse gelişebilir. Bazı kişilerde, büyük

tükürük bezlerinin kanalları anormal olabilir. Bu kanallar, enfeksiyona ve

tıkanmaya yol açabilir..En sık rastlanan tükürük bezi

iltihabı, parotiste olan kabakulaktır. En sık çocuklarda görülmesine

karşın erişkinlerde de meydana gelebilir. Bununla beraber, eğer bir

erişkinin tek taraflı parotis bölgesinde şişliği varsa, bu daha çok bir

tıkanma ya da tümöre bağlıdır. Komşu lenf düğümlerinden tükürük bezi

enfeksiyonları da meydana gelebilir. Bu lenf düğümleri boynun üst bölümünde

sıklıkla bir boğaz ağrısında hassas hale gelen bezlerdir. Bu lenf

düğümlerinin birçoğu aslında parotis bezinin üzerinde, içinde ve derininde

submandibular bezlere yakın yer alırlar. Lenf düğümleri, tümör ve

enflamasyon sonucu büyüyebilirler.









3. Tümörler



Tükürük bezlerinin selim ve habis tümörleri genellikle bu bezlerin

ağrısız şişmesi ile ortaya çıkarlar. Tümörler nadiren birden fazla bezi

içerir ve parotis, submandibular bölge, damak, ağız tabanı, yanaklar ve

dudaklarda bir büyüme olarak fark edilirler. Bu büyümeler bir KBB &

Baş-Boyun Cerrahisi uzmanı tarafından değerlendirilmelidir. Büyük tükürük

bezlerinin habis tümörleri hızlı bir şekilde büyüyebilirler, ağrılıdırlar ve

yüzün tutulan tarafının tümünün ya da bir kısmının hareket kaybına neden

olabilirler.





Tükürük bezi büyümeleri aynı

zamanda anlamlı derecede enflamasyona yol açan otoimmün hastalıklarda da

görülebilirler. Hastaların genellikle kuru bir ağız ve kuru gözleri vardır.

Şeker hastalığı özellikle parotis bezi büyümesine yol açabilir. Özellikle

iki taraflı tükürük bezi büyümesi alkoliklerde de görülür.









Tanı





Tükürük bezlerinin

hastalıklarının tanısı dikkatli bir öykü, fizik muayene ve laboratuar

testlerine dayanır. Büyük tükürük bezlerinde bir tıkanmadan şüpheleniliyor

ise, ağızda tükürük kanallarının ağızlarının anestezisi ve bir aletle

tıkanmaya yol açan taşın geçmesine yardım etmek üzere kanalı genişletmek

gerekli olabilir. Bu gibi alet kullanımı öncesi, diş röntgenleri kalsifiye

taşların yerini gösterebilir. Tükürük bezinde bir kitle bulunursa,

Bilgisayarlı Tomografi (BT) adlı radyolojik tetkik yararlı olur. BT kitlenin

tükürük bezinin bir parçası mı yoksa bir lenf düğümü mü olduğunu

gösterecektir. Çoğu durumda ince iğne aspirasyonu yararlı olur. Bu testin

doğruluğu yaklaşık olarak %80 ile %90 dolaylarındadır. Bir cilt insizyonunun

yapılıp bezden küçük bir örnek alındığı bir açık biyopsi, genellikle

muayenehanede tavsiye edilmez. Bu bir insizyonel biyopsidir ve parotis

bezinin içinden geçen sinirlerin yaralanma olasılığından ötürü

ameliyathanede yapılmalıdır. Zorunluluk yoksa böyle bir girişim yapılması

önerilmez.









Tedavi



Burada ilaç tedavisi ve cerrahi girişimler yer alır. Tedavi seçimi sorunun

içeriğine bağlıdır. Sistemik hastalıklara ( izole bir bölgeyi değil, tüm

vücudu ilgilendiren hastalıklar) bağlı ise altta yatan neden tedavi

edilmelidir. Diğer uzmanlarla konsültasyon gerektirebilir. Hastalık süreci

tükürük bezi tıkanıklılığına ve buna bağlı infeksiyonla ilişkili ise

antibiyotikler kullanılır. Bazen, kanallara aletle müdahale gerekli

olabilir.





Tükürük bezinde bir kitle

gelişirse, bu kitlenin ortadan kaldırılması gerekebilir. Parotis bezi

bölgesindeki çoğu kitle selimdir. Cerrahi gerektiği zaman, bezin içinden

geçen yüz sinire zarar vermemek için çok dikkatli olunmalıdır. Bu bölge

anatomisini iyi bilen ve mikroskop altında siniri ortaya koyarak çalışan KBB

& Baş-Boyun cerrahisi uzmanı yüz sinirinin korunmasını büyük ölçüde

sağlayacaktır.



Habis

tümörlerde ameliyat sonrası sıklıkla radyoterapi tavsiye edilir.



Aynı genel prensipler çenealtının, dilaltı ve boğazın üst kısmındaki küçük

tükürük bezleri için de geçerlidir. Selim hastalıklar en iyi şekilde tek

başına cerrahi ile tedavi edilirken habis hastalıklar cerrahi ve ameliyat

sonrası ışın tedavisine ihtiyaç gösterirler. Bir tükürük bezinin

komşuluğundaki kitle başka bir taraftan kaynaklanan kanser nedeniyle büyüyen

bir lenf düğümü ise doğal olarak başka bir tedavi planı gerekecektir. Böyle

bir tedaviyi en iyi biçimde KBB&Baş-Boyun cerrahisi uzmanı düzenleyebilir.



Özetle, tükürük bezi hastalıkları birçok sebebe bağlıdır. Bu hastalıklar hem

ilaç tedavisiyle hem ameliyatla tedavi edilebilirler. Böyle bir tedavi

mutlak olarak bu alanda deneyimli

KBB&Baş-Boyun

cerrahisi uzmanı

tarafından yapılmalıdır.