Şakayık, Pfingdtrose, Paeonia officinalis
 

Şakayık, Pfingdtrose, Paeonia officinalis

Ayıgülü

Eşekgülü

Bocur

Familyası: Şakayıkgillerden, Pfingstrosengewaechse, Paeonaceae

Drugları: Şakayık Çiçeği: Paeonia flos

Şakayık Kökü: Paeoniae radix

Şakayığın genelikle kökleri ve nadiren çiçekleri çay, tentür ve natürel ilaç yapımında kulanılır.

Giriş: Şakayıkgillerin bilinen 33 türü mevcuttur ve bunların asıl vatanı Japonya ve Çin olup binlerce yılden beri Akdeniz ülkeleri, Türkistan, Horasan ve kuzey Amarikada yetişmektedir. Şakayık kökü ve çiçeği MÖ Mısırlılar tarafından Sara'ya karşı kulanılmıştır.

Şakayık türlerinden en önemlileri: Şifalı Şakayık: P. officinalis, Türk Şakayığı (Güzel kokulu Şakayık): P. mascula, Çin Şakayığı: P. lactifolia, Çalı Şakayığı: P. suffriticosa'yı dayabiliriz. Bunlardan Şifalı ve Türk Şakayığı hemen hemen aynı özeliklere sahiptir. Bu nedenle ayrıca incelemeye gerek yoktur.

Botanik: Şakayık 40-80 cm boyunda çok yıllık, dikine yükselir, kökün boğaz kısmından çatallaşır ve çoğalır. Yaprakları üç parçalı ve her parça tekrar üç parçadan meydana gelir. Parçaları oluşturan yan yapraklar yumurta veya mızrak şeklinde, kenarları bütün, üst kısmı koyu ve alt kısmı açık yeşil renklidir.

Çiçeklerin kupa yaprakları yeşil renkli ve beş adet, taç yaprakları ise ters yumurta şeklinde, pempe, kann kırmızısı veya kırmızı renkte olup ortasında sarımsı bir yığın dölenme tozlukları mevcuttur. Şakayığın bahçelerde süsbitkisi olarak yetiştirilen alttürü ise tamamen taç yapraklarla kapalanmış olup dölenme tozlukları yoktur.

Türk Şakayığının yapraklarının ucu ise üç loplu ve çiçekleri ise koyu kırmızıdır.

Yetiştirilmesi: Vatanı Japonya ve Çin olan bitki binlerce yıldan beri Türkiyede yabani ve süs bitkisi olarak yetişmekte vede yetiştirilmektedir.

Hasat zamanı: Çiçekleri solmadan toplanır ve kurutularak kaldırılır. Kökleri ise ilkbaharda veya sonbaharda sökülerek temizlenir ve kurutularak muhafaza edilir. Şayet tentürü yapılacaksa taze olarak işlenir.

Birleşiminde:..

Tesirşekli:…

Kulanılması: a-) Üniversite kliniklerinde tedavi denemeleri ve araştırmalar yapılmamıştır. Bu nedenle bugünkü bilgilere göre 2. sınıf bir şifalı bitkidir. Şakayık yerine daha etkili olan başka bitkiler kulanılmalıdır. Örneğin kramplı rahatszlıklara karşı Biberiye-, Kırlanğıçotu-, Kenevir-, Nane preparatları veya Gökçek İksiri daha etkildir.

b-) Komisyon E tarafından05.05.1988 tarih ve 85 nolu mogrofi bildirisine göre şakayıkkökü ve ilaçları başta çeşitli kramplı rahatsızlıklar, ayrıca romatizma, kalp-, mide ve bağırsak rahatsızlıkları, başağrısı, migren, nevralji, ve alerjik hastalıklara karşı etkili olabileceği beyanedilmiştir.

Şakayık çiçekleri ise başta deri ve mukoza hastalıkları, basur, fistel, romatizma, gut, nefesyolları rahatsızlıkları, sinirsel rahatsızlıklar, kalprahatsızlıkları ve gastrite karşı etkili olabileceği iddia edilmiştir. Fakat bugüne kadar klinik araştırmaları yapılmamıştır.

c-) Homeopatide: Şakayık kökünden eldeedilen tentürle başa kan hücumu, basur, başağrısı ve mirene karşı kulanılabileceği iddiaedilmiştir.

d-) Halkarasında: Şakayık kökünün sara hastalığına gut ve öksürüğe karşı etkili olabileceği iddia edilmiş ve kulanılmıştır.

Çay: Bir tatlı kaşığı demliğe konur ve üzerine 300-500 ml kaynarsu ilaveedilerek 5-10 dakika demlemeye bıraktıktan sonra süzülerek içilir.

Yantesiri: Şayet tarife uyulmayarak aşırı oranda veya uzun süre alınırsa karınağrısı, başağrısı, bulantı, kusma, ve ishalle sebep olabilir