Zakkum, Oleander, Nerium oleande
 

Ağu ağacı

Zıkkım ağacı

Zokkum ağacı

Familyası: Zakkumgillerden, Hundgiftgewaechse, Apocynaceae

Drugları: Zakkum yaprağı: Oleandri folium

Zakkum yaprakları tentür ve natürel ilaç yapımında kulanılır, fakat çayı içilmez, zira çok zehirlidir.

Giriş: Zakkumun yaprakları zeytin yaprağına benzediğinden zeytin ağacı anlamına gelen ve çalı anlamına gelen dendron kelimelerinden türemiş ve kısaca oleander ismini almıştır. Zakkumun bilinen bir bu türü vardır ve bundanda çeşitli kültür türleri üretilmiştir. Eskiden Akdeniz ülkelerinde çok az miktardada olsa idrar söktürücü olarak kulanılmıştır. Eşek, at ve katır gibi hayvanlar için çok zehirli olduğundan eşek öldüren diyede anılır.

Botanik: Zakkum 2-6 metre boyunda genelikle çalı , nadirende ağaç şeklinde, kışın yapraklarını dökmeyen bir bitkidir. Vatanı doğu Akdeniz ülkeleri olan bitki günümüzde Avrup, kuzey ve güney Amarika ve Asyanın bir çok yöresinde kültür bitkisi olarak yetiştirilmektedir. Yaprakları üçlü çember etrafında her biri 10-15 sm uzunluğunda 1-3 sm eninde, üst kısmı parlak, alt kısmı donuk yeşil renkli, mızrak şeklinde ve ucu sivricedir. Çiçekleri yarıya kadar koni şeklinde, yarıdan ihtibaren beş parçalı, her parça hafif üçgenimsi, kırmızı, pempe veya beyaz renklidir. Meyveleri fasulye kapcığı gibi 10-15 sm uzunluğunda ve içi küçük tohumlarla doludur.

Yetiştirilmesi: Vatanı Türkiye olan bitki, Türkiyenin sahile yakın yörelerinde yabani olarak yetişir. Diğer bölgelerde ise kişi dondan korumak için oturma odaları veya benzeri yerlere alınır.

Birleşiminde: Zakkum yapraklarındaki maddeleri önemine göre şöyle sıralıyabiliriz.

a-) Cardenolidglikozitler (kalpeetkiliglikozitler) % 1-2 arasında olup bununda en önemli bileşiğini % 80'le oleandrin'den oluşur. Bundan başka desasetiloleandrin, 4'- asetiloleandrin, digitoxigenin, gitoxigenin, oleandrigenin, oleagenin, 16'-anhydrogitoxigenin, uzarigenin, adynerigenin ve adynerini sayabiliriz. Oleandrinin hidrolizi (suda çözülmesi) ile oleandrigenin ve oleandroz'a ayrılır.

b-) Şeker türevlerinden (monosakkaritlerden): L-Oleandrozlar, d-diginozlar, d-digitalozlar, d-glukzlar, d-sarmentozlar ve gentiobiozlar

c-) Flavonitler % 0,5 oranında olup başta: rutin, kaempferol-3-O-rhamnoglukozit, quercetin, ve kaempferoltürevleri içerir.

d-) Triterpenlerden: Ursolasit ve oleanolasit en önemlileridir.

Araştırmalar: Zakkumla ilgili geniş çaplı bir araştırma yapılmamıştır.

1-) Dört bitki ekstresinin karışımından oluşan damalamanın orta derecedeki kalp zafiyetine karşı etkili olduğu Komisyon E tarafından beyan edilmiştir.

2-) Dr Özenin kansere karşı zakkumdan etkili bir ilaç eldeettiği iddeası hiç bir zaman bir klinik araştırmasına dayanmamaktadır. Bu doktordan başkada bu yönde iddealar ileri süren ve iddeasını isatlayan bir ilim adamı çıkmamıştır. Dah ciddi bir araştırma yaptıktan sonra açıklama yapsalardı belkide daha iyi olurdu. Bu nedenle çok zehirli olan bu bitkini kansere karşı kulanılması problemi dahada çıkılmaz hale getirir.

Tesirşekli: Kalbe etki edici ve idrar artırıcıdır.

Kulanılması: a-) Üniversite kliniklerinde tedavi denemeleri ve araştırmalar yapılmamıştır. Bu nedenle bugünkü bilgilere göre 2. sınıf bir şifalı bitkidir. Zakkum yerine göre daha etkili olan başka bitkiler kulanılmalıdır.

b-) Komisyon E tarafından yayınlanan monografide zakkumun kalp zafiyetine karşı sadece tek başına yetersiz olacağı ve ancak adasoğanı-, keklikotu-, inciotu-, zakkum preparatları veya Gökçek İksiri daha etkilidir. Fakat kalp rahatsızlıklarına karşı aloe vera, noni, alıç, oğulotu ve aslanotu preparatları daha uygundur.

Açıklama: Birleşimindeki maddeler yüksekotunun birleşimindeki maddelere çok benzer ve oldukca zehirlidir. Bu nedenle natürel ilaç veya tentürü kulanılır, fakat asla çayı içilmez. Zakkumlu ilaçlarda uzun süre kulanıldığında vücutta yoğunlaşarak (kumulieren) zehirlenmeye neden olur. Bu nedenle dozajını iyi ayarlamak gerekir.

Yantesiri: Zakkum çok zehirli olması nedeniyle mutlaka tarife uyulmalıdır. Eşek ve atlar için 15-20 gram ve koyunlar için 1-5 gram öldürücü olabilir. Zakkum zahirlenmesine karşı sulfur (kükürt) tentürü bir gram kükürt 1000 ml alkolle özel şekilde karıştırılark tentür eldeedilir. Tentürden günde 3-5 dafa 3-5 damla alınır. Zehirlenen kişide dil ve yutak hissizleşir, nefes yollarıda felç, şok, nabız yavaşlaması, nefes darlığı, el ve dudaklar morarır ve 2-3 saat sora ölümle sonuçlanır. Gökçek İksiri ve alıç preparatları daha etkilidir.