DİABET/ŞEKER HASTALIĞI 7
 

Sayfa: 7/7

Diabet ve Beslenme

Diyet,



diabet tedavisinin vazgeçilmez bir parçası. Medikal tedaviye eşlik eden diyet tedavisi, Tip 2 diabetlilerde bazen tedavinin tümünü de oluşturabilmektedir.



Diyet tedavisinde en önemli görev hastaya düşer. Diyet konusunda gerektiği gibi bilgilenen bir diabetlinin diyetini çok daha başarıyla sürdürebileceğini



öngörüyoruz.



Diabet açısından diyet tedavisinin amaçlarını şöyle sıralayabiliriz:

Diabetlinin tüm hayatı boyunca uygulayabileceği ideal beslenme programını oluşturmak,



Hiperglisemi ve hipoglisemiyi önlemek



İdeal vücut ağırlığını sağlamak ve korumak,



Hastalıkla ilgili olarak uzun dönemde gelişebilecek komplikasyonları önlemek,



Tip 1 diabetlilerde çocukluk ve adolesan döneminde normal büyüme ve gelişmeyi sağlamak,



Diabetik gebe ve emziklilerde yeterli ve dengeli beslenmeyi sağlamak, kısaca hastanın yaşam kalitesini artırmak ve yaşam süresini uzatmak.

Tip 1 ve Tip 2 diabetliler için diyet

Diyette iki ayrı tip diabet için farklı hedefler söz konusudur. Diyetin temel hedefi uygun vücut ağırlığını sağlamak ve sürdürmektir.



Tip 1 diabetlilerin genellikle genç , zayıf ya da ideal kilosunda olduklarını görürüz. O halde Tip 1 diabette diyetin temel hedefi ideal kilonun



sürdürülmesine yardımcı olmalıdır. Bu hastaların günlük kalori gereksinimleri tespit edilerek düzenli aralıklarla beslenmeleri sağlanmalıdır. Diyetin diabetle



ilgili önemli hedeflerinden diğer bazılar ise şöyle sıralanabilir: Çocukların büyüme ve gelişmesini sağlamak, hiper ve hipoglisemileri önlemek. İnsüline



bağımlı olmayan Tip 2 diabetlilerin % 80 - 85inin ideal kilolarının üzerinde olduklarını görürüz. Bu gibi Tip 2 diabetliler için diyetin temel hedefi ideal



kiloya indirmektir. Diyet tedavisi ile normal kilosuna inen hastaların da kilolarını koruyabilecekleri bir kalori tespit edilerek, tedaviye devam edilir.



Diyet, diabetlinin yaşına, boyuna, kilosuna, fiziksel aktivite düzeyine, kullandığı ilaçlara, beslenme alışkanlıklarına ve fizyolojik şartlara uygun



olarak hazırlanır. Günlük kalori miktarı ve alınacak enerji, hastayı ideal vücut ağırlığına ulaştıracak biçimde ayarlanır. Bireyin bazal metabolizma hızı (BMH),



fiziksel aktivite ve besinlerin termik etkisi toplam enerji harcamasını belirler. Ancak yaş, cins, boy-ağırlık, büyüme-gelişme, enfeksiyon, fiziksel



aktivite, diyetin bileşimi gibi etmenler bazal metabolizmayı etkilediğinden değişik aktivite düzeyleri için ağırlığa göre enerji gereksiniminin hesaplanması



daha pratik bir yöntemdir.

Diabetlinin diyeti için besin öğelerinin oranlarını sıralamak gerekirse:

Günlük enerjinin % 55-60ı karbonhidratlardan sağlanmalı. Bu oranın 2/3ü kompleks karbonhidratlar olmalı.



Diyetin posa içeriği yetişkinlerde 25 - 30 gr. çocuklarda ise günlük 15 gr. olmalı. Posa içeriği yüksek olan yiyecekler kan



şekerinin daha geç ve yavaş yükselmesini sağlar.



Günlük enerjinin proteinden gelen oranı % 15-20yi geçmemelidir. Fakat diabetin komplikasyonları göz önüne alındığında



genellikle % 12-15 uygulanır. Protein miktarı yetişkinler için 0.8 gr/kg/gün, çocuklar için ise 1.5 gr/kg/güne kadar düşürülür.



Vücut ağırlığı ve kan lipidleri normal olan diabetlilerde enerjinin % 30u yağlardan oluşmalı ve kolestrol alımı 300



mg/gün olacak şekilde diyet düzenlenmelidir.



Günlük sodyum alımı 3 gr/gün veya her 1000 cal/gün için 1 gr. olarak hesaplanır. Nefropati ve hipertansiyon varsa sodyum alımı 2



gr/gün olarak kısıtlanır.



Kontrolsüz, şişman, hiperlipidemili diabetlilerde alkol alımı yasaklanır. Diabeti ayarlı olan, komplikasyon gelişmemiş



diabetikler, günlük total kalori içinde hesaplanarak, ölçülü olarak alkol alabilirler, ancak aç kalan veya öğün atlayan kişilerde alkol alımı



hipoglisemiye neden olabilir.



Diabetlilerin vitamin, mineral ihtiyacı diabetli olmayan kişilerle aynıdır.



Öğünler 5 - 6 kez olacak şekilde, hastanın yaşam şekli ve beslenme alışkanlıkları gözönüne alınarak hesaplanır.

Diyete nasıl başlayacağız?



Diabetli olduğunuzu öğrendiğinizde sizden ilk istenen



şeylerden biri yemek alışkanlıklarınızı değiştirmenizdir. Bu, sevdiğiniz her yiyecekten uzak, yasaklarla dolu, katı bir rejim anlamında değildir. Sağlıklı,



planlı ve ölçülü yemek yeme düzenidir sizden istenen.

Diabetli olsun olmasın tüm sağlıklı insanların,



Rafine şeker (çay şekeri, bal, tatlı, meşrubat



vb.) hamur işi yiyecek tüketimini kısıtlaması, Sebzeler ve kepekli ekmek gibi bol posa içeren



yiyecekleri tercih etmesi, Az az ve sık sık yemek yemesi, Doymuş yağ ve kolestrolden zengin olan et, süt,



yoğurt, peynir, yumurta gibi yiyecekleri belirli bir miktarda tüketmesi, Sigara, alkol ve aşırı tuz kullanmaması gerekir.

Diabette temel sorun pankreastan salgılanan insülin hormonunun yetersizliğidir. Uzun süre aç kalındığında kontrol kaybedilerek bir



sonraki öğünde fazla yiyecek alınır. Pankreas, bu aşırı alıma yetecek insülini sağlayamaz. Bu da kan dengesini bozar. 2.5 - 3 saat aralıklarla düzenli yemek



yemeniz bu sorunu ortadan kaldıracaktır. Bir günde yemeniz gereken yiyecekleri Tip 2 diabetli iseniz 3 ana 2 - 3 ara öğünde; Tip 1 diabetli iseniz 3 ara öğünde



almanız gerekir. Ana öğünlerde belirli bir miktar yemeye alıştığınızdan, bunların bir kısmını ara öğüne kaydırmak başlangıçta size zor gelebilir. Ancak



zamanla bu düzenin sizi hipoglisemi (kan şekeri düşüklüğü) ve hiperglisemilerden (kan şekeri yüksekliği) koruduğunu fark edeceksiniz. Azar azar ve sık sık



beslenme, genellikle vücut ağırlığı fazla olan diabetlilerin kilo vermesi için de önemlidir.

Yemek düzeni bozulursa



Mesleğiniz ya da özel bir davet sebebiyle yemek düzeninizde



meydana gelebilecek değişiklikleri önceden alacağınız önlemlerle kontrolü sürdürebilirsiniz. Bir diabetli olarak o gün ya da gecede yiyeceklerinize çok



dikkat etmeniz gerekir. Diyelim ki yarın bir davet var. O zaman gün içinde akşam biraz daha fazla yemek tüketmek amacıyla öğün atlamamanız gerekir.



Yiyeceklerinizi yine 5 - 6 öğüne bölerek tüketmelisiniz. Bu özel günde sabah kahvaltınızı zamanında yapıp öğle yemeğinizi ve ikindi öğününüzü de yemelisiniz.



Öncelikle şeker ve şekerli yiyeceklerden, kızartmalardan uzak durmanız gerekir. İçki içmeyi düşünüyorsanız bir kadehi en az bir saatte tüketin. Bira ve şarabın



dışında bir içki seçmeye dikkat edin. Tüm yiyecek ve içecekleri bir anda değil, bir akşama ya da yemek önce ve sonrasına yayarak tüketmelisiniz.

Diyeti sürekli kılmak için öneriler



Diyet yaparken karşılaşılan en önemli problemlerden biri de



bir süre sonra diyetin hastaya monoton gelmeye başlamasıdır. Diyet uzmanlarının da asıl görevi size, sevdiğiniz yiyecekleri içeren, sizi sıkmayacak bir diyet



programı hazırlamaktır. Bu amaçla hazırlanan değişim listelerini iyice incelemeniz, diyetinizi monotonluktan çıkaracaktır. Diyet uzmanınız tarafından



size verilen diyet listesine ek olarak bir değişim listesi de verilir.

Bu listeyi iyice incelerseniz, ev dışında da yenilen yiyeceklerin değişim karşılıklarını kontrol edebilirsiniz. Yine de şu uyarıları



yapmayı gerekli görüyoruz:



Fast food yiyecekleri mümkün olduğu kadar az tüketiniz.



Yağda kızartılmış yiyecekler yerine ızgara olanları tercih ediniz.



Milföy hamuru çok yağlı olduğu için, milföyden yapılmış börekleri yemeyiniz.



Börekleri de mümkün olduğu kadar evde kendiniz yapınız.



Kaynak :

Türk Diabet Cemiyeti



Prof. Dr. Celal Öker Sk. No: 10



80230 Harbiye / İSTANBUL

Tel: 0212 233 60 86 - 87



0212 230 49 00



Fax: 0212 248 55 23