BAŞ DÖNMESİ VE ARAÇ TUTMASI
 

BAŞ DÖNMESİ ve

ARAÇ TUTMASI









VERTİGO

NEDİR?



Bazı insanlar denge

problemlerini baş dönmesi olarak nitelendirirler. Çevrenin dönmediği bu

denge bozukluğu bazen iç kulağa bağlı bir problemden dolayı ortaya çıkar.

Bazı insanlar ise denge sağlamaktaki zorluklarını vertigo kelimesiyle

açıklarlar. Bu kelime latince dönmek fiilinden gelmektedir. Sıklıkla

kendilerinin veya çevrenin döndüğünü söylerler. Vertigo çoğunlukla iç kulak

probleminden kaynaklanır.







HAREKET HASTALIĞI VE DENİZ

TUTMASI NEDİR?



Bazı insanlar uçağa

bindiklerinde veya arabada bulantı hissederler, hatta bazen kusarlar. Bu

duruma taşıt tutması denilir. Bir çok insan bu rahatsızlığı gemiye bindiği

zaman çeker bu yüzden aynı olay olmasına rağmen buna deniz tutması denir.

Deniz tutması sadece ufak bir rahatsızlıktır. Bunun dışında herhangi bir

tıbbi bozukluğun ifadesi değildir. Ancak bazen yolcular bu rahatsızlıktan

dolayı çok kısıtlanabilirler. Çok az bir kısmında da bu rahatsızlık yolculuk

bitse dahi birkaç gün daha sürmektedir.

DENGE SİSTEMİNİN ANATOMİSİ



Baş dönmesi (Dizzines, vertigo)

ve taşıt tutması denge sistemi ile ilgilidir. Uzay araştırmacıları bu

duyguya uzaysal oriantasyon demektedirler. Denge sistemi iç kulaktadır ve

beyine vücudun uzay içinde nerede olduğunu, pozisyonunun yönü, hangi yönde

hareket ettiği ve dönüyor mu yoksa sakin durumda mı olduğunu bildirir. Denge

duygunuz sinir sisteminin aşağıda belirtilen bölümleri arasındaki kompleks

ilişkilerle sağlanmaktadır.





1. İç kulak (labirent)

hareketin yönünü yani dönüp dönmediğini, ileri veya geri, bir yandan diğer

yana ve yukarı veya aşağıya doğru olduğunu belirler.





2. Gözler vücudun uzay içindeki

yerini (baş aşağı vs.) ve hareketin yönünü belirler.3. Eklemlerde ve omurgada

bulunan basınç reseptörleri vücudun hangi parçasının aşağıda olduğunu ve

neresinin yere değdiğini belirler.





4. Kaslardaki ve eklemlerdeki

algılama reseptörleri vücudun hangi parçasının hareket ettiğini belirler.





5. Merkezi sinir sistemi (beyin

ve omurilik) daha önceki dört sistemden gelen uyarıları işler ve sonuçta

koordinasyonu sağlanmış bir algılama ortaya çıkar.



Taşıt tutmasının bulguları ve

baş dönmesi, merkezi sinir sistemine diğer dört sistemden birbirine zıt

mesajlar geldiğinde ortaya çıkmaktadır. Örnek olarak fırtınalı bir günde

uçağa bindiğinizi düşünün ve uçağınız hava akımlarından dolayı

sallanmaktadır. Fakat gözleriniz bu hareketi algılamamaktadır. Çünkü bütün

gördüğünüz uçağın içidir. Bunun sonucunda beyniniz birbiriyle uyuşmayan

mesajlar almaktadır. Sizi bundan dolayı uçak tutabilir. Gerçek bir tıbbi

örnek vermek gerekirse bir darbeden dolayı yalnızca bir taraftaki iç

kulağınızın hasarlandığını düşünün. Hasarlı iç kulak normal iç kulakla aynı

mesajları göndermez. Bu beyine dönme eylemiyle ilgili yanlış bilgi verir.

Kişi vertigodan veya dönüyormuş hissinden şikayetçi olabilir. Bazen bulantı

da görülür.







HANGİ TIBBİ RAHATSIZLIKLAR BAŞ

DÖNMESİNE NEDEN OLUR?



1.Dolaşım:

Dolaşım bozuklukları baş dönmesinin en sık nedenleri arasındadır. Eğer

beyniniz yeterince kan almazsa başınız dönmeye başlar. Hemen hemen herkes

yatarken aniden ayağa kalktığında birkaç defa hissetmiştir, ancak bazı

insanlar sık veya kronik nedenlerden ötürü baş dönmesi şikayetlerinde

bulunurlar. Bu arterioskleroz (damar sertliği) dan dolayı olur. Bu

rahatsızlık çoğunlukla yüksek tansiyon hastalarında, şeker hastalarında ve

kan yağları yüksek olanlarda görülür. Bazen de kalp fonksiyonları yetersiz

olanlarda veya kansızlık şikayeti olanlarda rastlanır. Bazı ilaçlar

özellikle nikotin ve kafein beyne giden kan akımını azaltır. Diyetteki çok

miktarda tuz da kan akımının azalmasına neden olur. Bazen dolaşımında

strese, sinirlenmeye veya gerginliğe bağlı olarak bazı bozukluklar olabilir.

Eğer iç, kulak yeterince kan alamazsa daha özel bir baş dönmesi durumu olan

vertigo ortaya çıkar. İç kulak kan dolaşımındaki değişikliklere çok

hassastır. Bu yüzden beyin için bahsedilen zayıf kan dolaşımı durumlarının

hepsi iç kulak için de geçerlidir.



2.Yaralanma:

Kafatasında meydana gelen, iç kulağı da zedeleyen bir kırık sonrasında

aşırı,kısıtlayıcı bir vertigoyla birlikte bulantı ve işitme kaybı gelişir.

Baş dönmesi birkaç hafta sürer. Bu süre içinde normal taraf yavaş yavaş

karşı tarafın fonksiyonlarını üstlenir.



3.Enfeksiyon:

Virüslerden örneğin soğuk algınlığına neden olanlar iç kulağı ve onun

beyinle olan sinir bağlantılarını etkileyebilirler. Bu kötü bir vertigoya

neden olurken işitme genellikle etkilenmez. Buna rağmen bakteriler sonucunda

oluşan enfeksiyonlarda hem denge hem de işitme fonksiyonlarının bozulmasına

neden olur. Baş dönmesinin şiddeti ve iyileşme zamanı kırıklarda olduğu

gibidir.



4.Allerji:

Bazı insanlar allerjik oldukları besinlerle veya havadaki parçacıklarla

karşılaştıklarında baş dönmesi veya vertigo ile karşılaşabilirler.



5.Nörolojik

hastalıklar:

Multipl Skleroz, sifiliz, tümör gibi sinir sistemini etkileyen

hastalıklar dengenin bozulmasına neden olur.













ARAÇ TUTMASINA KARŞI NE

YAPABİLİRİM?





1. Her zaman vücudunuzun

hareketinin iç kulağınız ve gözleriniz tarafından aynı şekilde

algılanabileceği bir yerde oturun. Örnek olarak arabanın ön tarafında oturup

uzak manzaralara bakabilirsiniz veya geminin güvertesi ne çıkıp ufku

izleyebilirsiniz yada uçakta cam kenarında oturup dışarıyı

seyredebilirsiniz. Uçak yolculukların da hareketin en az olduğu kanat üstüne

denk gelen koltukları tercih edin.





2. Eğer araba sizi tutuyorsa

kitap okumayın yada zıt yöndeki koltuklara oturmayın.





3. Araç tutması olan bir başka

yolcuyla konuşmayın veya onu izlemeyin.





4. Yolculuktan hemen önce yada

yolculuk sırasında keskin kokulardan, baharatlı ve yağlı yiyeceklerden uzak

durun. Araştırmalar halk arasında yaygın olarak kullanılan formüllerin

etkinliğini bilimsel olarak kanıtlayamamıştır.





5. Doktorunuz tarafından

tavsiye edilen ilaçlardan birini yolculuğunuzdan önce alın. Bu ilaçlardan

bazıları reçetesiz olarak da satın alınabilir. Sakinleştirici veya sinir

sistemini etkileyen ilaçlar için doktorunuzun reçetesi gerekir. Bazıları hap

veya fitil şeklindedir bazıları ise kulak arkasına yapıştırılabilen bantlar

şeklindedir.





Şunu hatırlayın:

Baş dönmesi ve araç tutması olaylarının büyük çoğunluğu hafiftir ve kişi

bunu kendi kendine tedavi edebilir. Ancak ağır veya giderek daha da

ağırlaşan vakalar Kulak Burun Boğaz uzmanı tarafından takip edilmelidir.







BAŞ DÖNMESİ İÇİN NE

YAPILABİLİR?



Doktorunuz baş dönmesini tarif

etmenizi isteyecektir. Bunun bir göz kararması mı yoksa bir hareket hissi mi

olduğunu, ne kadar sürdüğünü, işitme kaybı veya bulantı ve kusma olup

olmadığını soracaktır. Hangi durumların baş dönmesi oluşturduğu da

sorulabilir. Genel durumunuz, ilaç alıp almadığınız, kafa travması, son

zamanlarda geçirilmiş bir enfeksiyon, ve



kulağınızla, sinir sisteminizle

ilgili birçok soruya cevap vermek durumunda olabilirsiniz. Doktorunuz

kulağınızı, burnunuzu ve boğazınızı muayene ettikten sonra sinir sistemiyle

ilgili bazı testler yapacaktır. İç kulak hem işitme hem de dengeyle ilgili

olduğu için dengedeki bir bozukluk işitmeyi de etkileyecek veya bunun tersi

olacaktır. Bu nedenle işitme testi gerekebilir. Bazı durumlarda kafanızın

röntgenini, tomografisini veya manyetik rezonans ile görüntülenmesini veya

iç kulağınızı uyarmak için kullanılan sıcak veya soğuk sudan sonra göz

hareketlerinizi izleyecek bir test (elektronistagmografi - ENG) isteyebilir.

Bazı durumlarda da kalbinizin değerlendirilmesini veya bazı kan testlerini

önerebilir. Her hasta için her test gerekmemektedir. Doktorunuzun kararı

hangi testlerin gerekli olduğunu belirleyecektir. Benzer olarak önerilen

tedavi de konulan teşhis ile ilişkili olacaktır.







BAŞ DÖNMESİNİ AZALTMAK İÇİN NE

YAPABİLİRİM?





1.Ani pozisyon

değişikliklerinden kaçının. Örnek olarak yatar durumdan aniden ayağa

kalkmayın veya bir taraftan diğerine ani olarak dönmeyin.





2.Aşırı kafa hareketlerinden

(özellikle yukarı bakmak) veya hızlı baş hareketlerinden kaçının.





3.Dolaşımı bozacak (nikotin,

kafein ve tuz) ürünlerinin kullanımını azaltın.





4.Baş dönmenize neden olan

stresten, sinirlilikten uzak durun ve allerjiniz olan maddelere maruz

kalmamaya çalışın.



Baş dönmeniz olduğunda araba

kullanmak tehlikeli alet kullanmak veya merdiven tırmanmak gibi zarar

verebilecek aktivitelerden uzak durun.