[Işıldayan Safir]

"Dünya bilgileri ancak dünyadan öğrenilebilir, bir dolaptan öğrenilemez."
LORD CHESTERFIELD

Geçenlerde, sokakta bir çanta içinde 35.000 dolar bulan adamın olayını dinledim. Hemen çantanın sahibini aramış, onu geri vermiş. Olayı duyanların hepsi adamı kutlamak istemiş. Ama o medyadan uzak durmuş, filminin çekilmesine de izin vermemiş. Çantayı geri vermenin doğru hareket olduğunu, kendisinin de bundan başka bir şey yapamayacağını söylemekle yetinmiş. Meğer o paralar, altmış sekiz yaşındaki bir kadının hayatında biriktirdiği bütün servetmiş. Adam bu bir tek hareketiyle kadının finansal hayatını kurtarmış, ama doğruyu yaptığı için kendisine yöneltilen takdirleri kabul etmenin de haksızlık olacağına inanmış. Bu takdirlerden kaçmaya karar vermesi, bir anlık bir kapris değil. Bunu ancak hayat referanslarından gelen emin olma duygusu yaratabilir.

Siz de kendi referanslarınızı, hem iyi, hem de kötü saydıklarınızı, kendi tecrübelerinizden dokunmuş dev bir top kumaş olarak düşünün. Master Sisteminizdeki diğer unsurlarla, yani durumunuz, sorularınız, değerleriniz ve inançlarınızla birlikte, bu kumaştan bir patron kesiyorsunuz, o da size, hayatınızda neler yapacağınıza karar verme olanağı sunuyor.

Beyninizde istediğiniz gibi tasarımlayabileceğiniz sonu gelmez miktarda referans vardır. Her gün de bunlara yenilerini katmaktasınız. İnsanın zekâsının önemli bir ölçüsü, referanslar dokusunu nasıl kullandığıdır. Ardına saklanacağınız bir perde mi yapıyorsunuz? Yoksa sizi eşsiz yüksekliklere çıkaracak bir uçak halı mı? Hayat referanslarınızı bilinçli olarak eşeleyip içinden sizi sürekli olarak güçlendirecek olanlarını seçiyor musunuz?

Bölüm 4'de öğrendiğiniz gibi, referansların bize sunduğu en değerli şeylerden biri, bir emin olma duygusu vermeleridir. Onlar olmasa tüm hayatımızı korkular ve kuşkular içinde yaşardık, işlev göremez hale gelirdik. Şu anda bu kitap elinizden uçsa, havada dolaşsa, sonunda beş adım ilerinize gelip dursa, rahatsız olur muydunuz? Olaydan korkmanızın tek nedeni, daha önce elinizde bu konuda hiç referans olmamasıdır. Bunun anlamını yorumlayabilecek durumda değilsiniz. Bebekler neden kirli kül tablasına uzanıp izmariti eline almak, ağzına sokup çiğnemek ister? Bunun onlara iyi gelmeyeceği yolunda hiç referansları olmadığı için değil mi? (Tabii yetişkinlerden bazıları da bunu henüz öğrenebilmiş değildir!)

Şimdi size bir kere daha sorayım, referanslarınızı nasıl kullanıyorsunuz? Onlan bilinçli olarak, sizi güçlendirecek biçimde, amaçlarınızı destekleyecek biçimde mi yorumluyorsunuz? Yoksa beyniniz rastgele referansları otomatik olarak mı alıyor? Bunlar sizi hiç desteklemeyen şeyler mi oluyor? "Herkes bana düşman" "Ne zaman bir şeye kalkışsam beni yere yıkıyorlar" "Ben sevilmeye lâyık değilim" gibi şeyler mi?

Referanslarımızı kullanış biçimimiz, nasıl hissettiğimizi saptayacaktır, çünkü bir şeyin iyi ya da kötü oluşu, sizin onu neyle karşılaştırdığınıza bağlıdır. Bir iş adamı, bir otelde oda tutsa, odanın güzel olup olmadığını, daha önce kaldığı odalarla karşılaştırarak kararlaştırır. Bakın size garanti veriyorum, Doğu Avrupa'dan birini getirip ABD'de en basit ve ucuz otele yerleştirseniz, sevinçten uçacak, orayı çok lüks bir yer sayacaktır. Bazen iyinin de, kötünün de yalnızca referanslarımıza dayalı olduğu gerçeğini, perspektifimizden kaçırıveririz.

Kaderle Randevu, benim en sevdiğim öğrenme ortamlarından biridir, çünkü orada, insanların referanslarının davranışlarını oluşturmada nasıl kullanıldığını sürekli olarak görebilirim. Katılımcıların seminer öncesinde doldurduğu o "derinlemesine" anket formunun bir parası olarak, tüm hayatlarını biçimlendirdiğine inandıkları beş tecrübelerini de yazmaları istenir. Aslında yaptıkları en güçlü referanslarının bazılarını benimle paylaşmak. Aynı referanslardan nasıl farklı anlamlar çıkarabildiklerine hep şaşarım. Kimisi tecavüze uğramış, cinsel sömürü kurbanı olmuş, terk edilmiştir. Kimisi parçalanmış yoksul aile çocuklarıdır. Yine de, içlerinden bazıları bu tecrübeleri kullanıp, hayatın yaşanmaya değmez olduğu inancına varırlarken, diğer bazıları bunlardan çalışma motivasyonu almış, büyümüş, genişlemiş, paylaşmış, duyarlı olmuşlardır.

Saddam Hüseyin'in çocukken çok dayak yediği gerçektir ama Oprah Winfrey de Çok dayak yemiştir. Üstelik bu kadın gençliğinde tecavüze uğramış, şiddet muamelesi görmüştür. Ama bugün televizyondaki günlük programında milyonlarca kişinin hayatına parmaklarıyla dokunabilmektedir. Kendi tecrübelerini paylamakla, insanların eski yaralarının iyileşmesine yardımcı olmuştur. Milyonlarca Amerikalı kendilerini ona yakın hissederler, çünkü o anlayabilen bir insandır, yani onun da tıpkı kendileri gibi acı referansları vardır.