[Işıldayan Safir]

YARGIÇ VE JÜRİ

Hepimizin hem hayatımızda olan olaylar karşısındaki duygularımızı, hem de belli bir durum karşısındaki davranışlarımızı yöneten farklı kuralları ve standartları vardır. Sonunda ne yaptığımız ve kim olduğumuz, değerlerimizin bizi hangi yöne götürdüğüne bağlıdır. Ama beri yandan da, bizim duygu ve davranışlarımızı yöneten, neyin iyi, neyin kötü olduğu yolundaki, neyi yapmamız, neyi yapmaya mecbur olduğumuz konusundaki inançlarımızdır. Bu standartlar ve kriterlere ben kurallar adını vermiş bulunuyorum.

Kurallar, herhangi bir anda sinir sisteminizde hissettiğiniz her acı ya da zevkin tetiğini çeker. Sanki beynimizin içinde minyatür bir mahkeme sistemi kurmuş gibiyizdir. Bizim kişisel kurallarımız, hükmü verecek olan yargıçla jüridir. Eğer ben size "Vücudun çok güzel mi?" diye sorsam, nasıl cevap verirdiniz? Kendi kafanızda güzel vücut konusunda koyduğunuz kriterlere göre ölçerdiniz, değil mi?

İşte bir başka soru daha: "Usta bir aşık mısınız?" Cevabınız, usta bir aşık olmak için neler gerektiğiyle ilgili kurallarınıza, kendinizi adadığınız standartlarınıza bağlı olacaktır. Eğer bana, "Evet, harika bir aşığım" derseniz size kilit soruyu sorarak kurallarınızı anlayabilirim: "Usta bir aşık olduğunuzu nereden biliyorsunuz? Kendinizi usta bir aşık gibi hissetmeniz için neler olması gerekiyor?"

Belki dersiniz ki, "Biliyorum, çünkü biriyle seviştiğim zaman genellikle 'çok harikaydı' der." Kimi de der ki, "Sevgilim öyle dediği için biliyorum." Ya da der ki, "Karşımdakinin türlü tepkilerinden biliyorum." Kimi de der ki, "Sevişirken kendimi harika hissettiğimden anlıyorum." (Karşısındakinin tepkisi hiç mi önemli değilmiş? Hımmm.) Ya da belki bana cevap olarak: "Sorun herkese" deyiverirsiniz.

Beri yandan bazıları da kendilerini usta bir aşık saymazlar. Bu gerçekten öyle olmadıkları için midir? Yoksa kuralları uygun olmadığı için midir? İşte bu çok önemli bir sorudur. Çoğu durumda insanların kendini usta bir aşık gibi hissetmemesi, sevgilileri onlara öyle olduklarını söylemediği içindir. Belki o sevgili, hareketlerine ihtiraslı cevaplar veriyor olabilir, ama bu cevaplar o kişinin belirli kurallarını tutturamadığı için, kişi kendinin usta bir aşık olduğundan emin olamıyordur.

Hak ettiğimiz duyguları hissedememe konusundaki bu durum, yalnız ilişkilere ve sevişmelere özgü de değildir. Çoğumuzun başarıyı, fark yaratmayı, güvenceyi, zekâyı, daha başka şeyleri tanımlamak için de uygunsuz kuralları vardır. Hayatımızdaki her şey, işten eğlenceye kadar hepsi, bu yargıç-jüri sisteminin hükmü altındadır.

Bunun anlamı basittir. Sağ olduğumuz sürece verdiğimiz her cevabı ve her tepkiyi, bizim kurallarımız kontrol etmektedir. Ve tabii tahmin ettiğiniz gibi, o kurallar da rastgele konmuş kurallardır. Master Sistem'in hayatımızı yöneten nice unsuru gibi, kurallarımız da hayatımızda karşımıza çıkan şeylerin etkisinde, baş döndürücü bir kolaj'a benzer. Değerlerimizi biçimlendiren o ceza ve ödül sistemi, kurallarımızı da biçimlendirir. Aslında yeni değerler geliştirdikçe, o değerlere ulaşmak için neler gerektiği konusundaki inançlarımız da değişir, listelere kurallar da sürekli olarak eklenir. Yeni yeni kurallar eklendikçe, çoğu zaman eskilerini çarpıtma, genelleştirme ya da listeden silme eğilimindeyizdir. Birbiriyle çelişkili kurallar ediniriz. Bazı kimseler için kurallar, büyürken içlerine işleyen kurallara bir isyan olarak biçimlenir.

Bugün hayatınızı yöneten kurallar, sizin kim olduğunuza uygun mu? Yoksa geçmişte işinize yaramış kurallara sarılıpkalmış durumda mısınız? Çocukluğunuzdan kalma, artık uygun olmayan kurallarla mı idare ediyorsunuz?