[Işıldayan Safir]

ÖĞRENDİKLERİNİZİ SINAYIN

Master Sistem'inizin nasıl çalıştığı konusundaki düşüncelerinizi uyarmak için, izninizle size birkaç tahrik edici soru sorayım. Bu sorular baraj duvarındaki sel kapaklarını açsın, karar verirken sisteminizin çeşitli bölümlerinin nasıl çalıştığını teşhis etme olanağını bulun.

OKUMAYA DEVAM ETMEDEN ÖNCE ŞU DÖRT SORUYU CEVAPLANDIRIN:

1. En değerli anınız hangisidir?
2. Dünyadaki açlığı şu anda, bir masum insanı öldürerek yok edebilecek olsaydınız, yapar mıydınız? Neden yapardınız ya da neden yapmazdınız?
3. Bir kırmızı Porche'ye çarpıp çamurluğunu çizmiş olsaydınız, ortalıkta da kimse olmasaydı, bir not bırakır mıydınız? Neden bırakırdınız ya da neden bırakmazdınız?
4. Bir çanak dolusu canlı hamamböceğini yeme karşılığında 10.000 dolar kazanacak olsanız, yer miydiniz? Neden yerdiniz ya da neden yemezdiniz?

Şimdi şu sorulara nasıl cevap verdiğinizi gözden geçirelim. Master Sistemi'nizin çizimine bakın: İlk soruyu cevaplarken, beş değerlendirme alanından hangisini kullandınız? Değerlendirme işine başlarken herhalde kendinize bir soru sormuş olmalısınız. Belki benim size sorduğum soruyu aynen tekrarlamışsınızdır. Ama verdiğiniz cevap, kendi referanslarınızdan gelmiştir, öyle değil mi? Hayatınız boyunca yaşadığınız onca tecrübe arasından sonunda bir tanesini en değerli anınız olarak seçmişsinizdir. Ya da belki bir taneyi seçmek olanaksız olmuştur, çünkü inançlarınızdan biri, "Hayattaki tecrübelerin hepsi değerlidir" biçimindedir, ya da, "Birini seçmek, başka bir hayat tecrübesini küçümsemektir" şeklindedir. Bu inançlar, soruyu cevaplamanızı engellemiştir. Görüyorsunuz ki Master Sistem'imiz yalnız neyi değerlendirdiğimizi ve nasıl değerlendirdiğimizi değil, neleri değerlendirmeye istekli olduğumuzu bile saptamaktadır.

Şimdi de ikinci soruya bakalım. Bu soru çok daha yoğun bir sorudur. İnsanlara bunu sorduğumda aldığım cevaplar da yoğun düzeydedir. Bazıları, "Kesinlikle," derler. Dayandıkları mantık çok kişinin hayatının, tek kişinin hayatından daha değerli olduğudur. Bu insanlara göre bir tek kişi acı çekmeye razı olur, bu sayede dünyadaki tüm acılar biterse, varılan amaç, seçilen yolu haklı kılmaktadır. Diğer bazıları ise bu düşünce karşısında çileden çıkarlar. Onlara göre her insan değerlidir. Bu tutum da bir dizi inanca dayalı, öyle değil mi? Yine bazıları, hayatta her şeyin olması gerektiği gibi olduğu yolunda bir küresel inanca sahiptir, açlıktan ölmekte olan bunca insanın, gelecek doğuşlarına yararı olacak paha biçilmez dersler öğrendiğine inanmaktadırlar. Bazıları da, "Evet yapardım, ama öldürdüğüm kişi kendim olurdum," demektedir. İnsanların aynı soruya, değerlendirmede kullandıkları beş unsura dayanarak bu kadar farklı cevaplar vermesi son derece ilginçtir.

Ya üçüncü soru! Bazıları buna cevap olarak, "Kesinlikle bırakırdım" demektedir. Neden? Çünkü bu kişilerin en çok değer verdiği şey dürüstlüktür. Diğer bazıları, yine "Kesinlikle" derler, ama dayandıkları neden, suçluluk duygusundan kaçmayı her şeyden çok istiyor olmalarıdır. Not bırakmamak, kendilerini suçlu hissetmelerine yol açacaktır, bu da onlara büyük acı vermektedir. Yine bazıları, "Ben not falan bırakmam" demekte, nedeni sorulduğunda, "Benim başıma da kaç kere geldi, hiç kimse not bırakmadı" diye cevap vermektedirler. Yani demek istedikleri, "Başkaları sana ne yapıyorsa sen de onlara onu yap" inancını geliştirmek için kişisel referanslara sahip olduklarıdır.

Ve geldik dördüncü soruya. Bunu her soruşumda, evet diyenlerin sayısı pek az olur. Neden? Çünkü çoğu kişinin hamamböcekleri konusundaki referansları, bu konuda zihinlerinde biriktirdikleri imajlar ve vücutlarında sakladıkları duygusal tepkiler, son derece yoğun biçimde olumsuzdur. Hamamböceklerini kendi vücutlarına sokmak istemeyecekleri kesindir. Ama ben bu sefer onlara, "100.000 dolar verilecek olsaydı kaçınız yerdiniz?" diye sorarım. Salonda bir kıpırdanma olur, daha önce hayır demiş olanlardan bir kısmı ellerini kaldırırlar. Peki, 100.000 dolar olunca neden bu işi yapmaya karar vermişlerdir? Değerlendirme sistemlerine ne olmuştur? İki şey olmuştur: Ben bir tek kelimeyi değiştirerek onlara farklı bir soru sormuşumdur, ikincisi de, 100.000 doların hayatlarındaki pek çok acıyı yok edebileceğine inanmaktadırlar. Bunların bazıları uzun vadeli acılar olabilir, yok edilmesi daha zor şeyler olabilir, onların yanında hamamböceği yemenin kısa dönemli acısı solda sıfır kalabilir.

Ya 1 milyon olsaydı? Ya 10 milyon olsaydı? Birdenbire salondaki insanların çoğunun elini havada görürüm. 10 milyonun getireceği uzun vadeli zevkin, kısa dönemli bir acıya göre çok daha fazla ağırlık taşıdığım düşünmüşlerdir. Ama yine de, verilen kaç para olursa olsun, asla canlı hamam böceği yemeyecek insanlar da vardır. Onlara neden yemeyeceklerini sorduğum zaman, farklı cevaplar verebilirler: "Asla canlı bir şeyi öldüremem." "Etme bulma." Başkaları da şöyle der: "Ben hamam böceklerini hep öldürürüm, ama beni engelledikleri için yaparım!" Bir keresinde adamın biri, onları rahatça yiyebileceğini, ama bunu eğlence olsun diye yapabileceğini, para karşılığı yapmayacağını söyledi! Neden? Çünkü onun çocukluğunu geçirdiği ülkede hamam öcekleriyle diğer böcekler "delikates" saydırmış, değerli yiyeceklermiş. Farklı insanların farklı referansları, farklı değerlendirme biçimleri oluyor. İlginç, değil mi?