[Işıldayan Safir]

SERVET ETKİLİ DEĞERLENDİRMELERİN SONUCUDUR

Son bir yıl içinde birlikte çalıştığım ve modellediğim diğer büyük yatırım danışmanları arasında Peter Lynch, Robert Precher ve VVarren Buffet de var. Buffet finansal değerlendirmelerinde kendisine yardımcı olsun diye güçlü bir metafor kullanıyor. Bunu arkadaşı ve hamisi Ben Graham'dan öğrenmiş: "(Piyasa dalgalanmalarıyla ilgili bir metafor olarak, onlara bakarken hayalinizde) onları kendi ortağınız olan Bay Piyasa adlı, iyi huylu biri tarafından gönderilen şeyler farz edin... Bay Piyasa'nın sunduğu fiyatlar asla (istikrarlı) değildir. Neden? Çünkü zavallının tedavisi imkânsız duygusal sorunları vardır. Bazen kendini pek mutlu hisseder, iş hayatına yalnızca en iyi etkenlerin girebildiğini görürsünüz. Ruhsal durumu kötü olduğu zaman da çok yüksek bir alış-satış fiyatı patlatır, çünkü kendi çıkarlarına göz diktiğinizi sanır, kazancını elinden alacağınızdan korkar. Bazen de iyice depresyondadır, iş hayatının ve bütün dünyanın geleceğini kapkara görmeye başlar. Böyle zamanlarda çok düşük fiyat verir, çünkü sizin faizleri onun üstüne yükleyeceğinizden korkar.

Ama tıpkı baloya giden Kül Kedisi gibi, bir tek işarete çok dikkat etmelisiniz, aksi halde her şey balkabağına dönüşür. Bay Piyasa'nın işi size hizmet etmektir, size rehberlik etmek değildir. Sizin işinize yarayacak olan, onun bilgeliği değil, cüzdanıdır. Günün birinde saçma sapan bir ruhsal durum içinde karşınıza çıkarsa, ister onu görmezden gelirsiniz, ister ondan yararlanırsınız, ama eğer onun etkisi altına girerseniz işiniz bitti demektir. Gerçekten de eğer kendi işinizi Bay Piyasa'dan daha iyi anlayıp değerlendiremiy orsanız, sizin zaten bu oyunda yeriniz yoktur." Besbelli Buffet'in yatırım kararları, borsa düştükçe kaygılanıp yükseldikçe coşanlardan çok farklı. Değerlendirmesi farklı olduğu için de, aldığı sonuçlar farklı bir kalitede oluyor.

Eğer bir insan, hayatın belli bir alanında bizden daha başarılı oluyorsa, nedeni olayları değerlendiriş biçiminin farklı oluşu, bu konuda ne yapması gerektiğine ilişkin kararının da farklı oluşudur. Unutmamalıyız ki değerlendirmelerimizin etkisi, aslında finans dünyasından çok daha yeni alanlara yayılmaktadır. Her akşam yemekte ne yiyeceğinizi değerlendiriş biçiminiz, hayatınızın uzunluğunu da, kalitesini de saptayacak şeydir. Çocuklarınızı nasıl büyüteceğiniz konusundaki kötü değerlendirmeler insana ömür boyu sürecek acılar getirebilir. Bir başkasının değerlendirme sürecini anlayamamak bazen çok güzel ve sevgi dolu bir ilişkiyi mahvedebilir.

O halde amaç, hayatınızdaki her şeyi, sizi sürekli olarak istediğiniz sonuçlan elde etmeye götürecek biçimde değerlendirmektir. Bu işin zorluğu, gözümüze karmaşıkmış gibi görünen süreçlerin kontrolünü hiçbir zaman ele almak alışkanlığında olmayışımızdır. Ama ben bunu da kolaylaştıracak usuller geliştirdim. Artık dümene geçip, kendi değerlendirme süreçlerimizi, bu yolla da kaderlerimizi yönetebiliriz. Aşağıda değerlendirmenin beş unsurunun kısa bir özetini bulacaksınız. Bunlardan bazılarını zaten biliyorsunuz, geri kalanlarını da bundan sonraki bölümlerde ele alıp inceleyeceğiz. Aşağıya baktığınızda, çifte hedeflere dönük bir ok göreceksiniz. Bu şema, değerlendirme Master Sistem'imizin nasıl çalıştığını gösteriyor. Şimdi beş unsuru birer birer ele alalım ve herbirini sırası geldiğinde bu şemaya ekleyelim.