Doğumdan sonraki 6 hafta lohusalık olarak adlandırılır.
Bu dönemde gebeliğin kadında yarattığı fizyolojik ve
psikolojik değişimler gebelik önceki haline döner. Her organ
ve sistemin gebelik öncesi haline dönmesi farklı zamanlar
alır. Bu nedenle halk arasında lohusanın mezarı 40 gün
açık kalır sözü yaygın olarak kullanılır. Bu söz
gerçekleri yansıtmaktadır. Çünkü doğum ve lohusalık
döneminde ortaya çıkan hastalıklar hayatı tehdit eder
boyutta olabilir.
Lohusalık dönemi çok erken, erken ve geç lohusalık olarak
3 döneme ayrılır.
Çok erken lohusalık doğumdan sonraki ilk 24 saati, erken
lohusalık ilk 1 haftayı, geç lohusalık da geri kalan süreyi
temsil eder. Üreme orgaları 6 haftada normal haline döner ve
emzirmeyen annelerin büyük bir kısmı bu dönem sonunda adet
görmeye başlar.
Doğum sonrası beligin olarak fark edilebilen ilk
değişiklik rahim boyutlarında olur. Bu küçülmeye
involüsyon adı verilir.
Uterin involüsyon
Gebelik süresince rahim yaklaşık 11 kat büyür, ancak
doğumdan sonra süratle küçülmeye başlar. Bebek doğdukan
hemen sonra yaklaşık 20. gebelik haftasında olduğu boyuta
iner. Bu evrede ağırlığı yaklaşık 1 kg kadardır. Birinci
haftanın sonunda 12. gebelik haftasındaki büyüklüğüne
dönen uterus, 6 hafta sonunda gebelik öncesi boyutuna iner.
Doğumdan hemen sonra rahim kasılmalarının gücü doğum
sırasındaki güçlerden çok daha fazladır. Bunlara takip eden
ağrılar (afterpains) adı verilir. Bu ağrılar 2-3 gün kadar
devam edebilir. Daha önce doğum yapmışlarda daha fazla
hissedilir. İlk 12 saatte sıklıkları daha fazladır, bu
saatten sonra gerek sıklığı gerekse şiddeti giderek azalır.
Doğumda plasentanın ayrılmasından hemen sonra,
plasentanın uterusa yapıştığı alan yarı yarıya
küçülür. Bu küçülme sayesinde açıkda olan damar uçlrı
kapanır ve kanama azalır.Rahimin içini döşeyen ve
endometrium adı verilen zar tabakasının normale dönmesi 3
hafta alırken plasentanın yerleştiği aşan 6 haftada
iyileşir. İyileşmenin tam olamadığı durumlarda şiddetli
kanamalar görülebilir.
Doğumdan sonra rahim içinden gelen sıvıya LÖŞİ (lochia)
adı verilir.İlk gelen taze kırmızı kan löşi rubra olarak
adlandırılır.Bu sıvının içinde kan ve doku parçacıkları
bulunur.Birkaç gün içinde miktarı azalır ve rengi açılır.
Artık bu sıvı löşi seroza olarak isimlendirilir. 2. haftadan
sonra daha koyu kıvamlı ve açık renkli löşi alba gelmeye
başlar. Doğumdan yaklaşık 4 hafta sonra bu akıntılar
kesilir.
Löşi içeriği açısından enfeksiyona çok müsait bir
ortamdır.Bu nedenle hijyene çok dikkat edilmelidir.
Doğum esnasında 10 cm açılan ve tamamen incelip kağıt
gibi olan serviks (rahim ağzı) açıklığı 1 hafta sonunda
yaklaşık 1 santimetreye iner. Rahim ağzı normal doğum
yapmışlarda artık yuvarlak değil yassı bir görünüm alır.
Rahim ağzının görünümü kişinin doğum yapıp
yapmadığını belli eder. Serviksin tamamen iyileşmesi yine 6
hafta kadar bir zaman alır.
Doğum sırasında çok fazla zorlanan ve esneyen vajinna
dokusu yavaş yavaş iyileşmeye başlar ve 3 hafta sonunda nihai
halini alır ancak asla doğum yapmadan önceki gerginliğine
gelemez.
Gebelik boyunca genişleyen ve esneyen karın kasları ve
pelvik kaslar 6 hafta sonra toparlanır ve bu dönemden sonra
egzersiz önerilir. Dolaşım, boşaltım, endokrin gibi diğer
sistemlerde olan değişiklikler de 6 hafta sonunda normal haline
döner.
Lohusalığın komplikasyonları
Doğumdan hemen sonra ciddi ve ani komplikasyonlar görülebilir.
Bu nedenle lohusa en az 24 saat gözlem altında tutulmalıdır.
Sık aralıklarla tansiyon ölçümleri yapılmalı, kanama
kontrol edilmelidir.
Doğum esnasında verilen ve sancıları destekleyen ilaçlar
tansiyonda ani artışlara neden olabilir.Bu dönemde bulantı ve
kusmalar görülebilir. Kusulan materyalin solunum yollarına
kaçması zaatürreden ani ölüme kadar pekçok soruna yol
açabilir.
Nedeni tam olarak bilinmemekle birlikte doğumda plasentanın
çıkmasından hemen sonra annede titreme nöbeti görülür. Bu
ciddi bir durum değildir ve bir süre sonra kendiliğinden
geçer.
Kanama
Erken lohusalığın en önemli komplikasyonu kanamadır. Normal
doğumdan sonra 500 mililitreden fazla kanama olması anormal
olarak kabul edilir. En önemli ve ciddi nedeni atonidir. Atoni
doğumdan sonra rahmin kasılmaması ve dolayısı ile açıkta
olan damarların kapanamamasıdır.Son derece acil ve hayatı
tehdit eden bir durumdur. Çok kısa zamanda çok fazla miktarda
kanama olur. Uygun ortamlarda yapılmayan doğumlarda acil
ameliyat şartları yok ise anne kaybedilebilir. Bu nedenle evde
yapılan doğumlar son derece risklidir.
Tedavide önce elle rahim masajı yapılır ve damar yolu ile
rahim kasılmasını sağlayan ilaçlar verilir. Eğer tedavi
sonuç vermez ise acil bir operasyon ile rahmin alınması dahi
gerekebilir. Bu ameliyat atonide hayat kurtarıcıdır.
Emboli
Anne hayatını tehdit eden başka bir durumda amniyon mayii
embolisidir. Burada bebeğin amniyon sıvısı annenin kan
dolaşımına geçer ve akciğerler, beyin vb. gibi organlara
giden damarlarda tıkanıklığa yol açar. Anne çok kısa bir
sürede hayatını yitirir. Tedavisi ne yazik ki çok güçtür
ve yüz güldürücü değildir. Modern obstetrideki en önemli
anne ölüm nedeni amniyon mayii embolisidir.
Enfeksiyon
Lohusalık humması olarak adlandırılan durum doğumdan sonraki
ilk 24 saatten sonra ortaya çıkan ve aynı gün içinde olmamak
kaydı ile 2 ya da daha fazla sefer ateşin 38 oC ya da daha
fazla olması durumudur. En sık nedeni üreme, boşaltım ve
memelerin enfeksiyonudur. Doğum eyleminin uzaması, zarların
erken açılması gibi durumlar enfeksiyon riskini arttırır. En
sık görülen enfeksiyon rahim içinin iltihaplanmasıdır. Buna
endometrit adı verilir. Genelde 3. gün ortaya çıkar ve ateş
40 dereceye kadar yükselebilir. Löşi oldukça kötü
kokuludur. Olay karın boşluğuna kadar yayılabilir.
Muayenede rahim oldukça hassas ve ağrılıdır. Enfeksiyonun
kan yolu ile yayılması meydana gelir ise hayatı tehdit eder.
Tedavide yatak istirahati, sıvı desteği ve uygun
antibiyotik kullanımı önerilir %5 vakada ise idrar yolu
enfeksiyonu ortaya çıkar. Genelde 2. veya 3. günde belirti
verir.
Vajinada olan yaralanmalar İYE riskini arttırır. Tedavide
uygun antibiyotikler önerilir.
Gebelik öncesi var olan her türlü sistemik hastalık
lohusalık döneminden olumsuz yönde etkilenebilir. Bu nedenle
lohusalıkda son derece dikkatli olunmalıdır.
Dikkat edilmesi gereken noktalar
Gebelikte olduğu gibi lohusalıkda da bazı konulara dikkat
edilmelidir. Günümüzde normal doğumdan sonra 1 gün
sezaryenden sonra ise 2 gün hastanede kalmak yeterlidir. Doğum
sonrası eve giden anne doğum şekli ne olursa olsun mümkün
olduğunca dinlenmelidir. Ancak bu dinlenme yatak istirahati
şeklinde olmamalıdır. Sürekli yatmak yarardan çok zarar
getirir.
Ev içerisinde dolaşmak, basit ev işleri yapmak hem kişinin
kendine olan güvenini arttırır hem de kan dolaşımını
destekler.
Doğum sonrası eve çıkan anne dilediği ve kendisine
dokunmadığını bildiği herşeyi yiyip içebilir.Protein
içerikli gıdalar ile taze meyve ve sebzeler özellikle
önerilir. Süt veren annelerin günde
-2800 kalori almaları
önerilir.
Bebek dünyaya geldikten sonra barsak hareketlerinde
yavaşlama ve kabızlık olabilir. Bu nedenle dışkıyı
yumuşatan lifli gıdalar ve bol sıvı alınması kabızlığı
önlemek açısından yararlıdır.
Normal doğumdan sonra hemen sezaryen sonrası ise 2. günden
itibaren ayakta duş şeklinde banyo yapılabilir. Banyo
esnasında zorlanmadıkça vajinaya su kaçmaz. Vajinanın
yıkanması ise sakıncalıdır.
Normal doğum sırasında açılıp dikilen epizyotomi genelde
doktor solak olmadığı sürece sağ tarafta olur.Otururken ve
yatarken sağ tarafa ağırlık vermemek gereklidir. Epizyo
ağrısını gidermek için ılık oturma banyoları
önerilebilir. Tuvaletten sonra da epizyo bölgesi ılık temiz
su ile tercihan içine antiseptik katılmış bir su ile
yıkanmalıdır. D
oğum sonrası karın kaslarını güçlendirmek için
egzersiz önerilirancak egzersizlere 6 hafta sonra başlanmalı
ve kasları çok zorlayan egzersizlerden kaçınılmalıdır.
Doğum sonrası cinsel arzularda bir süre azalma olur.
Genelde istek 12. haftadan sonra eski haline döner. Doğumdan
sonraki 3. haftadan itibaren cinsel ilişkiye izin verilir.
Doktor anneyi doğumdan 6 hafta sonra kontrole
çağracaktır.Bu kontrolde yukarıda anlatılan
değişikliklerin gerçekleşip gerşekleşmediği incelenir.
Hiçbir yakınmanız olmasa bile bu kontrolü ihmal etmeyiniz.
10 Şubat 2008
Saat: 14:20
UYARI
Çin
Malı ürünlere dikkat !
Unutmayın!
Çalışan
anne adayları: Doğum
öncesi iznine ayrılmak için yapmanız gereken
işlemleri unutmayın
Kaynak: Dr. Mumcu