[Bluesky24]

KOKU ALMA ve TAT ALMA BOZUKLUKLARI





Koku Alma ve Tat Alma

Bozuklukları ciddi sorunlar mıdır?









Koku ve tat alma sorunlarının yaşamımızda büyük etkileri olabilir. Bu

duyularımız esas olarak yaşam keyfimize, iştahımıza, sosyal yaşamımıza

katkıda bulunduğu için, koku ve tat alma bozuklukları ciddi olabilir.

Bozuldukları zaman, yaşam biraz tadını kaybeder, daha az yeriz, daha az

sosyal oluruz ve sonuçta kendimizi daha kötü hissederiz. Birçok yaşlı insan

bu sorunla karşı karşıyadır.





Koku ve tat aynı zamanda

bizleri yangın, zehirli gazlar, bozulmuş yemekler



gibi tehlikelere karşı uyarırlar. Aşçılar ve itfaiyeciler gibi bazı

meslekten olanlar için bu duyuların keskin olması çok önemlidir. ABDde

yapılan bir çalışmada 200000den fazla kişinin her yıl koku ve tat alma

bozukluklarıyla doktora başvurduğu tahmin edilmektedir, ancak çok daha fazla

vaka



bildirilmeden kalmaktadır.





Koku duyusunun kaybı sinüs

hastalığının, burun pasajda bir kütlenin, ya da nadir durumlarda beyin

tümörlerinin bir belirtisi olabilir.









Koku ve tat duyuları nasıl

çalışır?





Koku ve tat

kimyasal duyu alma sistemimize aittir. Koku ve tat almanın karmaşık süreci

etrafımızdaki maddelerden salınan moleküllerin burun, ağız ve boğazdaki özel

sinirleri uyarmasıyla başlar. Bu hücreler mesajları özgül koku ve tatların

tanımlanmış olduğu beyne iletirler.





Koku siniri hücreleri, bir

gülün güzel kokusu ya da fırındaki ekmeğin kokusu gibi çevremizdeki

kokularla uyarılırlar. Bu sinir hücreleri, burundan yukarı çıkan incecik bir

doku yolda bulunurlar ve doğrudan beyinle bağlantılıdırlar.





Tat siniri hücreler, tükürükle

karışmış yiyecek ve içecekle etkileşirler ve ağız ve boğazın tat

koncalarında kümeleşmişlerdir. Dilde görülebilen küçük yumruların çoğu tat

koncaları içerir. Bu yüzey hücreleri tat bilgisini beyine mesajları yollayan

yakın sinir liflerine iletirler.Bir başka kimyasal duyusal mekanizma olan

genel kimyasal duyu, koku ve tat duyumuza katılır. Bu sistemde, özellikle

gözlerde, burunda, ağızda ve boğazdaki binlerce serbest sinir ucu amonyağın

iğneleyiciliğini ve biberin “ateşi” gibi duyuları tanımlarlar.











Tat





Genel olarak dört temel tat duyusunu

algılayabiliriz:







I.Tatlı,



II.Ekşi,



III.Acı,



IV.



Tuzlu.Bu tatların bazı

kombinasyonları – yalnız başına dokunuş, sıcaklık, koku ve genel kimyasal

duyudan gelen duyu ile – bir tat üretirler. Bu bize fıstık mı havyar mı

yediğimizi gösteren tattır.



Birçok tat, temel olarak koku duyusu aracılığı ile tanınır. Örneğin çikolata

yerken burnunuzu tutarsanız yediğinizin tatlı mı acı mı olduğunu

ayırabilseniz bile çikolatanın tadını almakta zorlanacaksınız. Bunun sebebi

çikolatanın tanıdık tadının büyük ölçüde kokuyla algılanmasıdır. Kahvenin

iyi bilinen tadı da böyledir. Bu, kendi yaptığı yemeği deneyen bir aşçıbaşı

örneğinde olduğu gibi lezzetli bir tadı bütünüyle almak isteyen birinin her

lokmadan sonra niçin burnundan nefesi dışarı verdiğini açıklamaktadır.Tat ve

koku hücreleri sinir sisteminde eskiyince ya da zarar görünce yenilenen

yegane hücrelerdir. Bilim adamları bu fenomeni diğer hasarlı sinir

hücrelerini yenileme yollarını ararken incelemektedirler.







Koku ve tat alma bozukluklarına

sebep olan nedir?





Bilim

adamları, koku duyusunun insanların 30-60 yaşları arası en keskin olduğunu

buldular. 60 yaşından sonra azalmaya başlar ve yaşlı insanların büyük bir

kısmı koku alma yeteneklerini kaybederler. Her yaşta kadınların koku

algılaması genel olarak erkeklerden daha iyidir.



Bazı insanlar zayıf bir koku ve tat duyusuyla doğarlar.

Üst havayolu infeksiyonları

(soğuk algınlıkları, viral enfeksiyonları) koku ve tat kayıpları için

suçlanmıştır.Kafa yaralanmaları

da koku ya da tat problemleri yaratabilir.



Deviasyon

(burun orta perde eğriliği) ve Burunda yer kaplayan kitleler.

Özellikle polip ve benzeri oluşumlarda burun tıkanıklığından dolayı koku

partikülleri algılandıkları bölgelere ulaşamazlar



Kimyasal

maddeler:

Böcek ilaçları gibi bazı kimyasallar ya da bazı ilaçlarTütün:

İnsanların çoğunun en sık maruz kalacağı kirlilik biçimlerinden en yoğun

olanı, tütün içiciliğidir. Kokuları tanıma yeteneğini bozar ve tat duyusunu

azaltır. Sigarayı bırakmak koku işlevini arttırır.



Işın

tedavisi:

Baş ve boyun kanserli radyoterapi almış kişiler daha sonra koku ve tat alma

kaybından şikayet ederler. Bu duyular bazı sinir sistemi hastalıkları

sırasında da kaybolabilir.





Larenjektomi:

Gırtlaklarını kanser sebebiyle cerrahi sonucu kaybeden insanlar genellikle

koku ve tat almada güçlükten yakınırlar. Larenjektomi hastaları yeniden

burundan nefes alabilmek için özel bir “bypass” tüpü kullanabilirler.

Burundan hava alımının artması koku ve tat duyularının yeniden kazanılmasına

yardım eder.









Koku ve tat alma bozukluklarına

nasıl tanı koyulur?





Koku ve tat alma kaybının boyutları bir kişinin

algılayıp tanıyabileceği bir kimyasal maddenin en düşük konsantrasyonu

kullanılarak test edilebilir. Bir hastadan çeşitli kimyasal maddelerin

kokuları ve tatlarını karşılaştırması istenebilir, hastaya çeşitli kimyasal

maddelerin kokularının yoğunluğu ya da tadı, ya da bir kimyasal maddenin

yoğunluğu arttığında kokuların ve tatların yoğunluğunun nasıl arttığı

sorulabilir.







Koku ve tat alma bozuklukları

tedavi edilebilir mi?





Bazen bir ilaç koku ve tat alma bozukluğu

sebebi olabilir ve bu ilaç kesilirse ya da değiştirilirse durum iyiye

gidebilir. Çoğu vakada, polip gibi burun tıkanıklığı sebepleri ortadan

kaldırılabilir ve reseptörlerin bulunduğu bölgeye hava akımının sağlanması

koku ve tat kaybını düzeltebilir. Bazen, kimyasal duyular kendiliğinden

olarak kayboldukları gibi geri dönebilirler.