[shamanic]

» kuduz her hayvan türünde görülür mü? örneğin yılan ısırmasıyla kuduz bulaşır mı?

-tüm sıcak kanlı hayvanlar ‘kuduz virüsü’ ile enfekte olabilirler. bunlar arasında virüse karşı duyarlılık bakımından farklılıklar olabilir. ancak, kurbağalar ya da sürüngenler gibi soğuk kanlı hayvanlarda kuduz görülmez. yani yılan ısırığı ile kuduz bulaşmaz.



» kuduza duyarlılık bakımından canlı türleri arasındaki farklar nelerdir?

* virüse karşı az duyarlılar: kanatlılar
* orta derecede duyarlılar: köpek, koyun, sığır, at, yarasa, maymun ve insan
* ileri derecede duyarlılar: tilki, çakal ve kurt

» yarasaların kendileri hasta olmadan kuduz taşıdığı doğru mudur?

-özellikle kan emen yarasalar başta olmak üzere böcek ve bitki yiyen yarasalar da kuduz bulaştırabilirler. kuduz virüsünün yarasalar tarafından, kendileri hasta olmadan bir süre taşınabildiği bilinmektedir. kuduz virüsü bulaşan tüm sıcak kanlı hayvanlar ölürken vampir yarasalar bu hastalıktan etkilenmezler. ama hastalığı bulaştırabilirler; zira virüs bu hayvanların beyin ve diğer sinir dokularına girmez, sadece tükürük bezlerine yerleşir. ancak bu, bütün vampir yarasaların kuduz taşıdığı anlamına gelmez. yarasalarla kuduz bulaşması kan emen yarasaların yaşadığı amerika ve güney amerika için önemlidir. vampir yarasalar son yıllarda avrupa ülkelerinde tek tük olsa da görülmeye başlanmıştır. ancak yine de avrupa ve ülkemiz için önemli değildir.

» bir yarasa tarafından ısırılma ya da temas durumunda ne yapmalı?

- ülkemizde yarasa yoluyla bulaşmanın önemi olmasa da temas ya da ısırılma durumunda, geçen haftaki yazımızda belirttiğimiz dezenfeksiyon önlemlerini alıp doktorunuza danışınız. imkan olursa yarasayı yakalayıp test için bir laboratuara gönderiniz.

» kuduzun solunum yoluyla bulaşabileceği doğru mudur?

- normal şartlarda kuduz bir hayvanın nefesi aracılığıyla herhangi bir bulaşma olayı yaşanmamıştır. ancak, güney teksas’ta vampir yarasaların çok yoğun olarak bulunduğu bir mağaraya giren bir insanın kudurması virüsün solunum yoluyla alınabildiğini göstermiştir. şüphesiz bunun gerçekleşebilmesi için çok özel koşulların oluşması gerekir. vampir yarasalardan yoğun bir mağara olması ve bu mağarada aerosol halindeki tükürüğün insanın solunum yolu mukozasına teması olmalıdır. yine bir araştırma laboratuarında benzeri bir ortam oluşmuş, virüsün yapılan bir hataya bağlı olarak aerosol biçiminde havaya yayılmasıyla bulaşma gerçekleşmiştir.

» hayvanda kuduza ait belirtiler nelerdir?

-öncelikle tekrar hatırlatmak istiyorum. kuduz virüsünü alan bir hayvan, kuduza ait belirtiler görülmeden beş gün öncesine kadar bu virüsü yayabilme imkanına sahiptir. bu nedenle denetimsiz gezen bir hayvan tarafından ısırılma durumunda, hayvanda herhangi bir belirti olmadığı için kuduz bulaşmaz diye bir düşünceye kapılmamalıdır. kuduz hastalığı sakin, saldırgan veya felç şekli olmak üzere değişik formlarda ortaya çıkar. genellikle birkaç gün süren bu formlar birbirini izlediği gibi birbirinden bağımsız olarak da görülebilir. vahşi hayvanlar bile sakin ve anlamsız bir şekilde insanlara yaklaşabilirler. evcil hayvanlarda da genellikle ilk belirtiler davranış değişimleridir. sakin dönemde kuytu bir yere saklanma, aptallık yada aşırı korkma hali gibi, sağlıklı bir hayvanda da rastlanabilecek davranış örüntüleri sergileyebilirler. saldırgan dönemde ise hayvanlar her şeye saldırıp ısırabilirler. sert cisimleri ısırmalarından dolayı dişlerini dahi kırabilirler. kimseyi tanıyıp dinlemez, evlerini terk ederler. başlarını sağa sola vurmak, anlamsız bakmak, duvara dayanıp kalmak gibi sinir sistemine ait diğer belirtiler izlenebilir. felç dönemi ise yutma kasları ve çenenin felciyle başlar. hayvan çenesini kapayamaz, tükürüğü dahil hiçbir şeyi yutamaz. vücudun çeşitli yerlerinde kasılmalar gözlenebilir. felç gittikçe ilerleyip bacaklara ulaşır. önceleri sallantılı olsa da yürüyebilen hayvan ileriki dönemlerde tamamen yürüyemez hale gelir ve solunum kaslarının da felci nedeniyle nefes alamayıp ölür. kuduran hayvanların bazen hiçbir saldırgan tavır göstermeden felç dönemine girebileceği unutulmamalıdır.


» insanda kuduzu andıran hastalıklar var mıdır?

- sinir sistemini etkileyip kaslarda bir takım belirtilere yol açan tetanoz, striknin zehirlenmesi, sara, histeri ve benzeri hastalıklar kuduza benzetilebilir. ancak hekimlerimiz bu hastalıkları kuduzdan kolayca ayırt edebilirler.

» köpekte kuduzu andıran hastalıklar var mıdır?

- sinir sistemini etkileyen köpek gençlik hastalığı, tetanoz gibi enfeksiyon hastalıkları, striknin, fosfor ve kurşun zehirlenmeleri, kan şekerinde düşme, kan kalsiyum seviyesinde düşme ya da yükselme, a vitamin noksanlıkları, şiddetli asidoz, beyin travmaları ve diğer beyin hastalıkları, iç kulak iltihapları, osteoperoz, yavru köpeklerde barsak parazitleri, alt çene ve bacaklarda görülen felçler, çene kırıkları, ağızda yabancı cisimler, sara, aujeski hastalığı ve davranış bozuklukları gibi bir çok durumda kuduzu andıran belirtiler görülebilir. bu belirtiler bazen yanlış teşhislere neden olabildiği için kesin tanı ancak bu konuda ihtisaslaşmış laboratuarlarda konulabilir.

» hangi laboratuarlar hayvansal materyalde kuduz tanısı koymaya yetkilidir?
- ülkemizde ankara etlik, istanbul pendik, izmir bornova, konya, elazığ, adana, samsun ve erzurum veteriner kontrol ve araştırma enstitüleri, yani - bu yazı yayınlanana kadar herhangi biri kapatılmamışsa- tarım bakanlığı'na ait sekiz adet laboratuar kuduz tanısı koymaya yetkilidir. ( burada belirttiğim merkezler teşhis yapılan "veteriner kontrol ve araştırma enstitüleri"dir. bir yanlış anlaşılmaya neden olmamak için, şunu da belirteyim ki; bir çok ilimizdeki laboratuvar şeflikleri bünyesinde de bu teşhisler yapılmaktadır elbette )...
» bu laboratuvarlara kuduz şüpheli materyal nasıl gönderilmeli?
-yönetmeliklere göre, kuduz hastalığının kesin teşhisi için, ölen hayvanın başı bolca tuzlanıp, plastik torbaya sardırılır. teneke veya tahta bir kutu içerisinde laboratuara gönderilir. ambalaj üzerine “kuduz” kelimesinin belirgin şekilde yazılması zorunludur.
» şüpheli materyalden kuduz tanısı nasıl konuyor? ülkemizdeki laboratuarların teknik donanımı yeterli mi?

-ülkemizde kuduzun laboratuar teşhisinde dünya sağlık örgütü’nün de önerdiği modern yöntemler uygulanmaktadır.
bunlar, histopatalojik tetkik, floresan antikor tekniği, deneme hayvanı inokulasyonu’dur. bu yöntemler sırayla uygulanır ve genellikle ilk iki testle yüzde 99 doğrulukta teşhis konulur. ancak bu yöntemlerle kuduz saptanmamışsa “kuduz negatif” sonucu verilmez. son olarak, deneme hayvanı inokulasyonu yapılır ve hala kuduza dair bir bulgu elde edilemezse sonuç “negatif” olarak kabul edilir.

» laboratuarlar yüzde yüz doğru sonuç veriyor mu?

- veteriner araştırma enstitülerindeki oldukça donanımlı olan kuduz laboratuarları deneyimli ve seçkin personel tarafından çalıştırılmaktadır. normalde hatalı bir sonuç beklenemez. ancak, bazı laboratuarların, incelenen materyalin getirilirken bozulması vb. gibi durumlarda şüpheye düşerek, insan sağlığı için çok hassas olan bu olguda, işi sağlama almak için pozitif sonuç verdiğini iddia edenler vardır. bu enstitülerin ne kadar düzenli çalıştığını bilen veteriner hekimler ise bu iddiayı kabullenmezler. yine de, kafalardaki bu tür şüpheyi gidermenin en iyi yolu, devlet ya da özel şahıslar tarafından zaman zaman ölüm sebebi bilinen hayvanlardan alınan materyallermateryallerle laboratuarın denetlenmesi ve güvenilirliğin izlenmesidir.