[shamanic]

kuduz nasıl bulaşır?

prof. dr. tamer dodurka

“kuduz hakkında ne biliyoruz, nasıl kandırılıyoruz” ana başlığı altında sürdürdüğümüz yayınımızın bu haftaki bölümünde yine okuyuculardan sıkça gelen soruları yanıtlamayı sürdürüyorum. haftaya da, aşı gereken ve gerekmeyen durumlar, ısırılma durumunda yapılması gerekenler, aşı haricinde alınacak önlemler, laboratuvara kuduz materyali nasıl gönderilmeli, hangi laboratuvarlarda kuduz tanısı konulabiliyor ve bunlara güvenebilir miyiz, gibi çok önemli soruları yanıtlamaya çalışacağım…


» insanlarda kuluçka süresi ne kadardır?
-insanda genellikle 3 – 8 hafta arasında değişir. köpeklerde olduğu gibi, nadir de olsa bu süre uzayabilir ya da kısalabilir.

» kuluçka süresi neden bu kadar değişkendir?
-bu süre, ısırılan bölgenin elbise, çizme vb. ile korunup korunmadığına, tükürükte bulunan virüs miktarına, ısırılmayla alınan virüs yoğunluğu ve gücüne, ısırık bölgesinde virüs çoğalmasına uygun bazı hücrelerin varlığına ve sinir hücrelerinin sıklığına, ısırık yarasının büyüklüğü ve beyne olan uzaklığına göre değişiklik gösterir.

» virüsü alıp kuduz belirtisi göstermeye başlayan köpeğin ölmesi için ne kadar bir süre geçer?
- kuluçka süresi sonunda hastalık belirtisi gösteren köpeğin kurtulması olanaksızdır. böyle bir köpek belirtiler başladıktan sonra 2-7 gün içinde ölür.

» karantina ve müşahede süreleri ne kadardır? ‘kuluçka’, ‘müşahede’ ve ‘karantina’ kavramları karıştırılabiliyor. bunlar arasında ne fark vardır?
- kuduz belirtisi gösteren bir köpek virüs yayar ve 7 gün içersinde ölür. kuduzdan şüpheli bir köpeği yönetmelikle belirlenmiş olan 10 gün süre içersinde gözlem altına alma işlemine ‘müşahede’ diyoruz. bu süre içersinde ölmeyen ya da kuduz belirtisi göstermeyen bir köpeğin kuduz olmadığını söyleyebiliriz.
kuluçka süresini ise yukarıda belirtmiştik. bu süre içersinde hastalık belirtisi görülmediği gibi, virüs yayılımı ancak bu sürenin sonuna tekabül eder. kuduz şüpheli bir hayvanı kuluçka süresi içersinde gözlem altında tutma işlemine ise ‘karantina’ diyoruz. bu süre de ilgili yönetmeliklerce 6 ay olarak belirlenmiştir. bu sürede kuduz şüpheli hayvan hükümet veterinerince kontrole tabidir. bu gözlem ev hayvanları için evlerde de olabilir. sokakta yaşayan hayvanlardan kuduz şüpheli olanların karantina uygulamaları barınaklarda yapılır. karantina ya da müşahede sürelerince yapılacak masraflar hayvan sahibine aittir. sokakta yaşayan hayvanlar kayıt altına alınmışsa onlara sahipsiz demek doğru değildir. bu konuda belediyelerin yükümlülükleri vardır ve belediyeler kayıtlı bu hayvanların sahibi konumundadır. bu nedenle sokak hayvanlarının kayıt ve denetim altına alınması, gerek kuduz hadiselerinin önlenmesi gerekse de bu hayvanların sahipsiz sayılarak, yönetmelik gereğince kuduz çıkan bölgelerdeki itlaflarının engellenmesi açısından çok önemli bir husustur.

» aşının genellikle korunma amacıyla ve etkene maruz kalınmadan önce işe yaradığını biliriz. kuduzda etkene yani virüse maruz kalındıktan sonra yapılan aşı nasıl fayda sağlıyor?

- aşılar, hastalık etkeni vücuda girip çoğalmadan önce yeterli miktarda bağışıklığı sağlamak amacıyla uygulanır. kuduz virüsünün ısırık yarasından beyne ulaşabilmesi için geçen süre, bize aşıyı yapıp bağışıklık elde etmek yeterli zamanı tanır. virüsün ısırık yarasından beyne ulaşması çok hızlı değildir. yara bölgesinde çoğaldıktan sonra beyne doğru günde 8-10 mm hızla ilerler ve ısırık yarasının beyne uzaklığına göre değişen süre zarfında aşı yoluyla bağışıklık sağlanırsa, virüs oluşan antikorlar sayesinde hastalık yapamadan yok edilir. beyne yakın olan ısırık yaralarında bu sürenin daha kısa olması nedeniyle aşının yanı sıra serum uygulanması sayesinde vücuda doğrudan bağışıklık maddeleri verilmiş olur.

» kuduz, köpekten insana veya köpekten köpeğe nasıl bulaşır ve daha önemlisi nasıl bulaşmaz ?
-kuduz hastalığı, kuduran hayvanın tükürüğünde bulunan virüsün, ısırık yarası veya başka bir şekilde bütünlüğü bozulmuş deriden geçmesi ya da çok nadir de olsa virüs ihtiva eden tükürüğün göz, göz kapağının altı, ağız ve burnun içini kaplayan müköz zarları aşması, sinir dokusundan zengin olan kornea gibi doku nakilleri ya da kan emen yarasaların çok sayıda olduğu mağaralarda solunum yoluyla bulaşabilir.


yukarıda değindiklerimizden de anlaşılacağı gibi, kuduzun bulaşması için, istisnaları saymazsak kuduz bir hayvan tarafından deri bütünlüğü bozulacak şekilde ısırılmak gerekir. ısıran köpeğin bu virüsü nakledebilmesi için mutlaka kendisi de kuduz bir hayvan tarafından ısırıldıktan sonra, kuluçka süresini takiben kudurmuş olması gerekir. yani kuduz olmayan bir hayvanın bu hastalığı bulaştırması tesadüfler haricinde mümkün değildir.
köpeklerin çiftleşmek dahil birbirleriyle olan her türlü teması, kuduz köpeğin idrar ve dışkısıyla temaslar, kudurmuş hayvanlara ait etlerin pişirildikten sonra yenmesi, kuduz köpeği öpme, okşama, arabaya bindirme, kucağa alma benzeri bir temasla kuduz bulaşmaz.