[bluemoon24]

*Doğum Kontrolü

Çocuk sahibi olma kararı ve bunun zamanlaması her çiftin zevk alarak planlaması gereken bir haktır. Ancak bu hak yanlış kullanılırsa bazı olumsuzlukları da beraberinde getirir. İşte doğum kontrolü bu olumsuzlukları gidermek için şarttır.



Doğum Kontrolünün Yararları



Kadınlarda özellikle Türk kadınlarında çok sıkça görülen kansızlık azalır. Gebelik ve doğuma bağlı ölüm riski azalır. Kadınlardaki iltihabi pelvik hastalıklar ve buna bağlı kısırlık azalır. Erken yaştaki gebelik ve buna bağlı riskler azalır. Sağlıksız, zayıf bebek doğurma riski azalır. Bebek ölümleri azalır. Yiyecek içecek ve diğer kaynaklar daha çok bulunur. Eğitim imkanları fazlalaşır. Çiftler daha mutlu ve güvenli ilişki kurabilir.



Doğum Kontrol Yöntemleri



Doğum Kontrolü, her ailenin istediği sayıda ve istediği zaman çocuk sahibi olmasıdır. Bu amaçla kadın ve erkekler tarafından çeşitli doğum kontrol yöntemleri kullanılmaktadır.



Doğum kontrolü yöntemleri ile ailelerle birlikte toplumlar da daha sağlıklı yapıda oluşmaktadır. Ayrıca doğum kontrolü ile cinsel yolla bulaşan hastalıklar azalmakta, kürtaj oranı düşmektedir. Anne ve bebeklerin hasta olması ve hayatını kaybetme şansı azalmaktadır. Türkiye'de heryıl yaklaşık 2000 kadın gebelik, doğum ve lohusalık hastalıkları nedeniyle yaşamını kaybetmektedir. Gebe kadınların yaklaşık yarısı gebeliğe istemeden sahip olmakta, yarıdan fazla kadın ise koruma oranı yetersiz olan geleneksel yöntemlerle korunmaya çalışmaktadır. Aşağıda doğum kontrol yöntemleri ayrıntılı olarak incelenmektedir. Korunma isteyen kişilerin dikkat edeceği nokta her yontemin her aileye uygun olmayabileceğidir. Bu yüzden genellikle aileye özel yöntem seçimi yapılmalıdır.





Hap :Hergün düzenli alınması gereken, kadında yumurtlamayı ve döllenmeyi önleyen haplardır.



İstediğiniz sürece kullanabilirsiniz.









Üç aylık iğne:Üç ayda bir uygulanır ve kadında yumurtlamayı ve döllenmeyi önler.



İstediğiniz sürece kullanabilirsiniz.











Üreme çağında ve cinsel yönden aktif olan her kadının en büyük korkularından birisi de istemeden gebe kalmaktır. Böyle bir durumda ya bebeği doğurmak zorunda kalacak ya da kürtaj olacaktır. Her iki olasılık da plansız gebe kalan kadın için ciddi psikolojik travma yaratır. Öte yandan pekçok kadın gebelikten korunma yöntemleri hakkında yeterince bilgiye sahip değildir. Pekçok kadın hangi yöntemi seçeceğine karar veremez. Etraftan duyduğu yalan yanlış bilgiler nedeni ile kendisine uygun olan yöntemleri dahi kullanamaz. Hap almayı sevmediği ya da unutkan olduğu için doğum kontrol hapı kullanmayan yüzbinlerce kadın vardır. Spirali eşi ilişki esnasında rahatsız olur diye istemeyen kadınların sayısı zannedilenden çok daha fazladır. Değişik nedenler ile kendine uygun ve kolay doğum kontrol yöntemi bulamayanlar için etkli ve bir o kadar da kolay olan bir yöntem uzun etkili iğnelerdir. Bunlardan en çok kullanılanı da 3 aylık iğne olarak bilinen depo-provera'dır.



Depo-provera nasıl bir yöntemdir ?



Depo-provera medroksiprogesteron asetat içeren bir preparattır. İçerdiği madde sadece progesteron içeren doğum kontrol hapları olan minipill'ler ile aynıdır. Overlerde yumurta hücresi gelişimi ve yumurtlamayı engeller. Ortada yumurta olmayınca gebelik de olmaz. Koruyuculuğu %99 civarındadır. 13 haftada bir kas içine yapılan enjeksiyon şeklinde uygulanır. Endometrium yapısını ve tüplerin hareket kabiliyetini de değiştirdiğinden yumurtlama meydana gelip döllenme olsa bile bu gebelik ürünü rahime yerleşemez. Uzun etkili bir yöntem olduğundan kişi gebe kalma stresi yaşamaz. Hergün hap almayı hatırlama sorunu olmadığından pekçok kadın bu yöntemi denemek istemektedir. Enjeksiyona son verildiğinde en geç 18 ay içinde gebelik elde edilebilir. Uygulanması özel bir teknik ya da beceri gerektirmez. Cerrahi bir müdahale ile takılmaz.



Yan etkileri nelerdir ?



Depo-provera özellikle kullanımın ilk yılında ciddi derecede kanama bozukluğu yapabilir. Bu bozukluklar arasında en sık ara kanamalar ve lekelenmeler görülür. Uzun süreli adet görmeme ortaya çıkabilir. Tek bir enjeksiyondan sonra 12 ay adet görmeyen vakalar mevcuttur, ya da tam tersi şekilde 3 ay süreyle sürekli kanaması olan hastalar da vardır. Sürekli kanama durumunda kanamayı kesmek için dışarıdan hormon verilmesi hatta bazen kürtaj yapilması gerekli olabilir. Bazı vakalarda arda arda birden fazla kez kürtaj gerekli olabilmektedir. 35 yaşın altında olan kadınlarda depo-provera kullanımına bağlı hafif kemik erimesi saptanabilir. Yine uzun süre kullanımda meme kanseri görülme sıklığında hafif bir artış bildiren yayınlar olmasına rağmen bu konu hala daha tam olarak açıklığa kavuşturulamamıştır. Diğer yan etkiler arasında başağrısı, hafif kilo artışı, anksiyete, mide ağrısı ve karın krampları, başdönmesi ile cinsel istek kaybı sayılabilir. Tüplerin hareketini yavaşlattığı için gebelik olduğunda bunun dış gebelik olma olasılığı yüksektir.



Yapılan çalışmalarda ilk kez depo-provera kullanan kadınların %50'sinin yan etkiler nedeni ile kullanımı bıraktığı ve başka bir yöntemi tercih ettiği, buna gerekçe olarak da en çok yakındıkları yan etkinin kanama bozukluğu olduğu saptanmıştır.



Kontraendikasyonları



Gebe olduğundan şüphe duyulan kadınlar aksi ispatlanana kadar depo-provera kullanmamalıdırlar. Yine özgeçmişinde meme kanseri bulunanlar, inme geçirenler, damar hastalığı olanlar, karaciğer hastalığı bulunanların kullanması önerilmez. Tanı konmamış anormal vajinal kanaması olan kadınlarda da bu kanamanın sebebi açıklığa kavuşturulana kadar enjeksiyonlar ertelenmelidir. Kullanımda yakın takip gerekiren durumlar ise:



Daha önce çekilen meme filmide patoloji varlığı

Fibrokistik meme hastalığı

Meme başından kanlı akıntı

Böbrek hastalığı

Hipertansiyon

Migren

Astım

Epilepsi (sara hastalığı)

Diabet

Ailede diabet öyküsü

Depresyon ya da depresyon öyküsü



Ne zaman yapılmalı



Eğer depo-provera'nın sizin için uygun bir yöntem olduğunu düşünüyorsanız ve jinekoloğunuz da bu yöntemi size öneriyor ise bundan sonraki aşama adet döneminin hangi zamanında yapılması gerektiğini öğrenmektir. İlk kez yapılacak olan depo-provera adet kanamasının ilk 5 günü içinde yapılmalıdır. Eğer doğum sonrası uygulamaya başlanacaksa ve anne emzirmeyi düşünmüyorsa doğumdan sonraki ilk 5 gün içinde yapılabilir. Emziren annelerde ise doğum takiben 6 hafta sonra ilk enjeksiyon yapılabilir. Daha sonraki tekrarlar etkili bir koruma sağlamak için her 13 haftada bir yapılmalıdır.

Depo-proveranın sadece başka yöntem kullanamayan kişilerce kullanılması, gebelikten korunmada ilk tercih olarak düşünülmemesi önerilmektedir.



Aylık İğne:Ayda bir uygulanır ve kadında yumurtlamayı ve döllenmeyi önler.



İstediğiniz sürece kullanabilirsiniz.





Deri Altı Kapsülleri:Kolun iç kısmına yerleştirilen ve kadında yumurtlamayı ve döllenmeyi önleyen, kibrit çöpü büyüklüğünde hormon içeren 6 adet esnek çubuktur.5 yıl boyunca güvenle kullanabilirsiniz.





Tüp Ligasyonu:Geri dönüşü olmayan bir aile planlaması yöntemidir.



Kadında yumurtayı taşıyan tuplar ameliyatla bağlanarak döllenme önlenir.



Ömür boyunca gebelikten korunursunuz.





Vazektomi:Geri dönüşü olmayan bir aile planlaması yöntemidir



Erkekte tohum hücrelerini (spermleri) taşıyan kanallar basit bir cerrahi işlemle bağlanarak döllenme önlenir.





Rahim İçi Araç (Spiral):Rahim içine yerleştirilen ve döllenmeyi önleyen bir aile planlaması yöntemidir.10 yıl boyunca güvenle kullanabilirsiniz.





Kondom:Cinsel ilişki sırasında erkek tohum hücrelerini içinde toplayarak döllenmeyi önleyen bir kılıftır.İstediğiniz sürece kullanabilirsiniz.





Spermisitler:Hazneye yerleştirilen ve erkek tohumlarını etkisiz hale getirerek döllenmeyi önleyen fitil,jel, krem ya da köpük şeklinde maddelerdir.



İstediğiniz sürece uygulayabilirsiniz.





Diyafram:Kubbe şeklinde kauçuk yumuşaklığında olan ve cinsel ilişkiden önce rahim ağzına yerleştirildiğinde erkek tohum hücrelerinin rahim içine geçmesini engelleyen bir aile planlaması yöntemidir.İstediğiniz sürece uygulayabilirsiniz.



SPİRAL :Rahim içi araç,rahmin içine yerleştirilen küçük plastik bir araçtır. Bakır veya hormon içeren tipleri vardır. Ülkemizde yaygın olarak kullanılan T şeklindeki bakırlı 380 A tipindeki rahim içi araç 10 yıl süreyle gebe kalmaktan korur. Koruyuculuk süresi değişik olan başka türde rahim içi araçlar da vardır. Sağlık personelinden size uygulanan rahim içi aracın kaç yıl koruyacağını öğreniniz. Erkek tohum hücrelerinin kadın yumurta hücresini döllenmesini engelleyerek kadını gebe kalmaktan korur. Kadının gebe olmadığından emin bulunan herhangi bir zamanda uygulanabilir. Uyguladıktan hemen sonra korumaya başlar. Uzun süre gebelikten korur. Çıkarıldığında hemen gebe kalınabilir. Kürtajdan hemen sonra uygulanabilir. Doğumdan hemen sonra uygulanabilir. Emziren anneler güvenle kullanabilir. Cinsel ilişkiyi kesintiye uğratmaz



BEKLENEN YAN ETKİSİ VAR MIDIR?



Bazı kadınlarda uygulamayı takibeden ilk 3-4 ayda kasık ağrısı, iki adet arasında lekelenme ve adet kanaması miktarında artma olabilir. Gebelikten güvenle korunmak için rahim içi araç uygulatmadan önce bir sağlık kuruluşundan mutlaka danışmanlık almalısınız.



Uygulama için mutlaka adetli olmak gerekmez. Gebe olunmadığından emin olunan herhangi bir zamanda uygulanabilir. Herhangi bir şikayetiniz yoksa rahim içi araç uygulandıktan sonra 1. ayda ve her yıl bir defa kontrol için bir sağlık kuruluşuna gidiniz. Rahim içi aracın değiştirilmesi gerektiğinde ara vermeden hemen yenisi uygulanabilir. Rahmin dinlendirmeye gerek yoktur.



Rahim içi araçla korunurken:



- Karında aşırı ağrı



- Sürekli akıntı



- Normal adet miktarının 2 katı ya da 10 günden uzun süren kanama



- Rahim içi aracın düşmesi



- Beklenen adette 10 günden fazla gecikme



olursa hemen bir sağlık kuruluşuna başvurunuz.

TAKVİM YÖNTEMİ :Bu yöntem güvenilirliği az olan bir yöntemdir. Adet kanaması düzenli olarak 28 günde bir olan kadınlar için uygundur.Adet kanaması düzensiz olanlar kullanmamalıdır. Yumurtlama adetin 14. günü olur ve yumurta hücresi olgunlaşmış olur. Bu hücre 2 gün içerisinde döllenmezse ölür. Spermler ise 3 gün kadar yaşayabilirler. Bu nedenle yumurtlamadan 3 gün önce ve yumurtlamadan 2 gün sonrası arasında kalan zaman gebe kalma olasılığının en yüksek olduğu günlerdir. Gebelikten korunmak isteyenler, bu sürelerde cinsel ilişkide bulunmamalıdır. Koruyuculuğu düşük bir yöntem olduğu için kesinlikle çocuk istemeyenler bu yöntemi kullanmamalıdır.