[bluemoon24]

Genel yapilari: Mantarlar genel olarak klorofilsiz ve renksiz

organizmalardir. Yüksek mantarlar bâzi renk maddelerini ihtivâ edebilirler.

Sekil bakimindan en ilkelleri çiplak ve amipsidir. Digerlerinde kitinden

yapilmis bir çeper vardir ve çesitli sekiller gösterirler. Bir kismi tek

hücrelidir. Bir kismi ise tek veya çok hücreden yapilmis basit veya dallanmis

ipliksi gövdeye sâhiptir. Mantar ipliklerine hif, bu hiflerin teskil ettigi

topluluga da misel veya miselyum denir.

Metabolizma: Mantarlar saprofit (çürükçül) veya parazit olarak yasayan

heterotrof (dis beslek) organizmalardir. Yedek besin olarak glikojen ve yag

meydana gelir, nisasta yoktur.

Yayilislari: Mantarlar tabiatta çok yaygin bulunurlar. Dünyâ üzerinde 60.000

kadar mantar çesidi vardir. Tatli sularda ve karada, nâdiren denizlerde

yasarlar. Bir kismi insan, hayvan ve bitkiler üzerinde parazit olarak yasayip

hastalik meydana getirirler. Toprakta bulunan diger bir kisim mantarlar da

organik maddelerin parçalanmasinda rol oynayarak bitkilerin beslenmesine yardim

ederler. Bunun yaninda birçok besinin bozulmasina da sebep olurlar. Karada

yasayan yüksek mantarlarin çogu ?mantar? adi altinda bilinir, sapkali olan bir

kismi yenir, bir kismi ise zehirli olup, önemli zehirlenmelere yol açar. Bâzi

mantarlar da mavi-yesil veya yesil suyosunlari ile birlikte likenleri meydana

getirirler.

Üreme: Mantarlar sporlanma ile eseysiz veya eseyli olarak üreyebilirler.

Mantar miselleri uygun çevre sartlarinda çesitli sekillerde sporlari meydana

getirirler. Olgunlasan sporlar fertten ayrilarak serbest hâle geçer ve

çimlenerek kendi türüne has mantari meydana getirir. Mantar sporlari, degisen

çevre sartlarina karsi çok dayaniklidirlar. Bu sebeple tabiatta uzun süre canli

kalabilirler. Mantarlarin sekil ve büyüklükleri türlere göre degisir. Esemli

üremeleri, farkli esemlere âit sporlarin birlesmesi ile olur.

Bazidli mantarlar: Bu sinifta da bitkilerde hastalik meydana getiren

mantarlarla, yenebilen ve insanlar için çok zehirli olan mantarlar

bulunmaktadir. Mantar miselleri çok hücreli olup, tomurcuklanma sûretiyle spor

meydana getirirler. Bugdaygillerde karapas, rastik, sürme gibi hastalik yapan

mantarlar bu sinifta olup, bitkileri tahrip ederler. Bu grubun en önemli

mantarlari karada ve bilhassa ormanlarda yasayan sapkali mantarlardir. Sampiyon,

kuzu kulagi gibi mantarlar, yenebilen kiymetli mantarlardir. Sinek

mantari(Amanita muscaria) gibi bir kisim mantarlar ise çok zehirlidir. Meselâ

sinek mantari zehirli alkaloitler tasir. Mantar yendikten bir kaç dakika veya

bir kaç saat sonra zehirlenme belirtileri görülür. Mantarda bulunan alkaloitler

sinir sistemine etki yaptigindan, hastanin kalp hareketleri, nabzi yavaslar,

bulanti, kusma, terleme, salya akmasi ve gözyasi, sulu ishal ve delilige yakin

bir sarhosluk görülür. Hasta deli gibi her seyi söyler. Mîde, barsak, karaciger

ve böbrekler çok zarar görür. Hastada su ve elektrolit dengesi bozulur, idrar

çok azalir. Eger mantar çok yenmisse hasta zamanla agirlasir ve ölür. Eger

zehirlenme erken anlasilirsa, ilk yardim olarak ilik tuzlu su içirilir,

kusturulur ve birkaç defâ tekrarla mîdesi yikanirsa hasta kurtulabilir. Ilk

yardimdan sonra hastâneye kaldirilip atropin tedâvîsi yapilir, serum verilir.

Hastaya aktif kömür, toz kahve, çay ve bir pürgatif verilir. Ilk günlerde

karbonhidratça zengin, proteince fakir yiyecekler verilir. Hastaya hiçbir zaman

alkol verilmez. Bâzan 1-2 mantar ergin bir insani bir günde öldürmeye yeterli

olabilir. Her yil mantar zehirlenmesinden olan ölümlerin büyük bir kismi bu

amanita grubu mantarlardan ileri gelir. Zehir maddeleri, mantari kurutmak,

kaynatmak ve kizartmakla kaybolmaz. Zehirli ve yenen mantar arasindaki ayrintiyi

kesin olarak kolayca ayirt edebilecek bir metod yoktur. Kirdan toplanan

mantarlarin yenebilmesi için mantarin çok iyi taninmasi gerekir. Aksi hâlde

yenmemelidir. Kültür mantarlari tercih edilmelidir. Mantar toplamak, yetistirmek

özel bilgi ve tecrübeyi gerektirir. Çünkü zehirsizler yanindaki tek zehirli

mantarin birlikte pismesi, hepsine bulasmasi demek olacagindan çok dikkatli

davranilmalidir. Halk arasindaki yaygin olan, zehirli mantarin herhangi bir

gümüs esyâyi kararttigi görüsü tamâmen yanlistir. Zehirli mantarlar genellikle

renk ve sekil bakimindan çok ilgi çekici olurlar. Mantarlarin zehirli olup,

olmadiklarini bâzi belirtilerinden anlama imkâni varsa da toplarken çok dikkatli

davranmak gerekmektedir. Zîrâ bir anlik dalginlik, yiyen kimsenin zehirlenmesi

demektir. Mantarlarin garip dünyâlari henüz ilmî açiklik kazanamamistir. Meselâ;

bâzi mantarlar, hemen hemen alti metre çapinda el ile dikilmis görünümünü

uyandiran bir dâire içinde yetismektedir. Bir çesit mantar da bitkileri bir

yüzük gibi sararak buralarin yirtilip, kalbur gibi delinmesine ve sanki

içlerinde isik yaniyor seklini vermesine sebep olmaktadir. Coprinus mantarinin

olgunlastiktan sonra renginin siyaha döndügü ve sulanarak mürekkep hâlini aldigi

söylenmekte, bir çesit yuvarlak iplik gibi uzun Myclia mantarinin da ona hafifçe

dokunan bir solucani bir uzanti ile hemen yakalayarak içinde hazmetmesi,

enteresan olaylar arasinda yer almaktadir. Bâzi tür mantarlar insanlarda garip

tesirler yapar. Meselâ; Meksika?nin islak otlu kesimlerinde yetisen Pslocybe

mantari, yenildiginde insanin garip seyler görmesine sebep olur. Bilhassa

kizilderililer, dînî âyinlerinde bundan yiyerek güzellik, tazelik ve bilginin

sirlarina sâhip olacaklarina inanirlar. Mantarin pekçok çesitleri olmasina

ragmen, bunlarin arasindan ancak bir iki tânesi yenmektedir. Dünyânin en çok

mantar yiyen ülkesi, Fransa?dir. Kisi basina düsen yillik mantar orani 16 kg?i

bulmaktadir. ABD ve Avrupa?da en çok yenen Agaricus bisporus, Güney Asya?da

Volvariella volvacea, Japonya?da ve Çin?de Lentinus edodes baslica yenen mantar

çesitleridir.

Yurdumuzdaki bâzi mantarlar:

Çayir mantari: Zehirli türü de olan bu mantara dikkat etmek gerekir. Semsiye

seklinde, kir ve çayirlarda yetisen bu mantar, açik kahverenklidir.

Seytan mantari: Kesildiginde önce kirmizi, sonra mâvi olan bu mantar oldukça

zehirli bir türdür. Sapi karinli ve saridir. Altinda koyu kirmizi karisik

çizgiler vardir.

Kuzu mantari: Çogunlukla zehirsizler sinifina giren kuzu mantari, uzun külah

biçimli, sari ve koyu renklidir.

Mercan mantari: Üzerlerinde beyaz, sari, pembe tomurcuklari olan bu mantarin

parmak biçimli çikintilari vardir ve zehirsizdir.

Kurt mantari: Zehirli mantarlar sinifindan olan bu tür, beyaz sert dügme

görünüsünde olup, akarsu ve yol kenarlarinda yetismektedir.

Mantar, pisirildigi gün hemen yenilmelidir. Mantari pisirmek için bilhassa

emaye, atese dayanikli cam veya porselen kaplar kullanilmali, mantar kesinlikle

alüminyum tencerede pisirilmemelidir. Pisirilecek mantarlari çok iyi temizlemek,

basindaki yapiskan deriyi çekip çikardiktan sonra sapini keskin biçakla kazimak

gerekir. Bol suda yikanan mantarlar, bir peçete üzerine birbirinden ayri duracak

sekilde siralanip, iyice süzülmesi beklenir. Daha sonra ince ince dograyarak

pisirmelidir. Mantari pisirirken tadinin kaybolmamasi için yalnizca tuz,

karabiber ve kiyilmis tâze maydanoz konulur.

Kullanildigi yerler: Mantar etin yerini tutar. Protegin degeri etten daha

fazladir. Yorgunlugu giderir. Düsünme ve ögrenme yetenegini gelistirir.

Kansizligi giderir. Bedenin gelismesine yardimci olur. Romatizma ve üremi

olanlar yememelidir.



Insulin Vücutta Nasil İş Görür?Diyabet TipleriTip 1 Diyabetin Nedenleri[img]images/smilies/biggrin.gif[/img]aha Fazla Posa Yiyin.Hangi Yiyeceklerde Yağ Vardır?Hangi Yiyeceklerde Protein Vardır?Nişastalı Yiyecekleri Yerseniz Ne Olur?Şeker Yerseniz Ne Olur ?Tip I DiyabetYiyecek DeğişimiDeğişim ListeleriKalp Sağlığını Korumak İçin Ne Yapmalıyız?Daha Az Tuz TüketinYapay TatlandırıcılarUygun Zamanlarda BesleninTip II diyabetYürüyüş Yapmanın FaydalarıDoğru Olan Fiziksel Aktiviteyi SeçmekEgzersize Başlamadan ÖnceFiziksel Aktiviteler