GERILEME DÖNEMI VE GERILEMEYI DURDURDURMA ÇABALARI
 

Ruslar, Baserabya ve Kirim'i isgal ettikleri gibi, Ingilizlerin

de yardimiyla, Baltik filosonu Akdeniz'e göndererek, Mora Rumlarini isyana

tesvik etmisler ve Çesme'de demirli Osmanli donanmasini gafil avlayarak,

gemileri yakmislardir. Bu arada Misir'da da bir isyan hareketi baslamistir.

Ruscuk ve Silistre önlerinde Osmanli kuvvetlerinin mevzii basarilar kazanmasinin

ardindan II. Katerina, Lehistan isini halletmeyi plânladigindan Osmanlilarla

anlasma yapmayi kabul etmistir. I.Abdulhamit'in (1773-1789) basa geçmesinden

sonra imzalanan Küçük Kaynarca Antlasmasi ile (21 Temmuz 1774) Kirim Hanligi

Osmanlidan kopartilarak sözde bagimsiz bir devlet olmus, Baserabya, Eflâk,

Bogdan Osmanlilarda kalmis, ancak Azak ve Kabartay bölgesi Rus hâkimiyetine

geçmistir. Ruslar bu anlasmayla Ingiltere ve Fransa'ya taninan kapitülâsyonlari

da kazanmis ve her yerde konsolosluk açma hakkini elde ederek, Osmanlinin iç

islerine karisabilecegi bir ortami kendine hazirlamistir. Nitekim 1783'te

Kirim'i isgal ve ilhak eden Rusya, Karadeniz'e hâkim olarak, sicak denizlere

inme politikasini gerçeklestirme yönünde büyük bir adim atmis, Ortadokslari

himaye bahanesiyle de Balkanlardaki nüfuzunu kuvvetlendirmistir.

Rusya'nin nihaî amaci, Istanbul'u ele geçirerek Bizans'i yeniden

diriltmek idi. Iste bu maksatla, Osmanli Devleti'ni taksim etmek üzere Avusturya

ile gizli bir anlasma yapildi. Bu anlasmayi haber alan Osmanli Devleti, Prusya

ve Ingiltere'nin de tahrikiyle Rusya'ya karsi savas açti. Halkin infialine neden

olan Kirim'i geri almak Osmanlinin en büyük arzusuydu. Ancak bu savasa Rusya'nin

müttefiki olan Avusturya'nin da katilmasiyla, Osmanlilar iki cephede birden

mücadele etmek zorunda kaldilar(1788). Avusturya'ya karsi iki kez savas

kazanildi. Belgrat ve Banat ele geçirildi. Ancak Rusya'ya karsi dogu cephesinde

basari saglanamadi. Bu tarihlerde Osmanli tahtina III. Selim çikmisti

(1789-1807). III. Selim Isveç ile bir anlasma yaparak Rusya'ya karsi bir

müttefik kazanmisti. Ancak Rusya Bükres ile Küçük Eflâk'i almis, ardindan da

Belgrat ve Bender düsmüstü. 1790'da Avusturya Imparatoru II.Joseph ölünce iç

ayaklanmalar bas göstermis ve Fransiz ihtilalinin etkileri bu ülkede de

hissedilmeye baslanmisti. Bunun üzerine yeni Imparator II.Leopold, Zistovi

anlasmasini imzalayarak Osmanlilarla olan savasi sona erdirdi (1791). Bu anlasma

mevcut statükoyu muhafaza eden maddelerden ibaretti. Rusya ile de, Ispanya'nin

araciligiyla Yas Baris Antlasmasi imzalandi (1792). Rusya'nin savas sirasinda

isgal ettigi yerlerden sadece Özi, anlasmayla verilmis oluyordu. Hem Avusturya

hem de Rusya bu anlasmalarla, Fransa ve Lehistan'daki gelismelere dikkatlerini

verirken, Osmanli Devleti de gerekli islahatlari yapmak için bir soluklanma

zamani bulabilecekti.

Kaynak: Osmanli tarihi