LÂLE DEVRI
 

Damat

Ibrahim Pasa, Osmanlilara üstünlük kurmus olan Avrupa'yi her yönüyle tanimak

için Avrupa baskentlerine elçiler göndertti. 1718-1730 yillari arasindaki bu

dönem, sanatta lâle motifinin islenmesi sebebiyle Lâle Devri adiyla

anilmaktadir. Bu dönemde matbaa açilmasi, çini ve kumas fabrikasi kurulmasi gibi

bazi müspet yenilikler yapilmissa da, III. Ahmet ve saray çevresinin sasali

eglenceleri ve harcamalari huzursuzlugu artirmaktaydi. Damat Ibrahim Pasa'nin,

Iran'a karsi baslatilan savasta (1722) kesin netice alamamasi ve uzayan savas

esnasinda Tebriz'in sadrazamin gizli emriyle Iran'a terk edildigi haberi,

muhalefetin harekete geçmesine yetti.

Patrona Halil Ayaklanmasi'nin patlak vermesiyle bu dönem sona eriyordu.

Damat Ibrahim Pasa ve yakinlariyla Sultan III. Ahmet asiler tarafindan

katledildiler (1730)Bu olayin ardindan III. Ahmet'in yegeni I.Mustafa

hükümdarliga getirildi. (1730-1754). Kafkaslardaki sinir olaylarini bahane eden

Rusya, Kirim Tatarlarina karsi büyük bir saldiri baslatti. Azak ve Bahçesaray

Ruslarin eline geçti (1739). Fransa'nin da tesvikiyle Osmanlilar, Rusya'ya karsi

savas ilân etti. Rusya'nin yaninda savasa katilan Avusturya da, Eflâk ve

Bogdan'a girmisti. Osmanlilar iki cephede de büyük basarilar kazandilar. Prusya,

Fransa ve Isveç'in Osmanlilara yakinlasmasi, Osmanlilar karsisinda ummadiklari

bir yenilgi tadan Rusya ve Avusturya'yi baris yapmaya zorladi. Bu savas

sirasinda tekrar Osmanlilarin eline geçen Belgrat'ta bir anlasma imzalandi (18

Eylül 1739). Belgrat Anlasmasiyla, Avusturya, Pasarofça barisiyla elde ettikleri

tüm topraklardan geri çekildiler. Ruslar da Azak'i terkederek bölgedeki kiyi ve

deniz ticaretinin Osmanli gemileriyle yapilmasini kabul etti. Bu anlasma geçici

de olsa Osmanlilarin toparlanmasini saglamistir. Savasta Türklerin tarafini

tutan Fransa'yla, Kanuni döneminde taninan imtiyazlari genisleten ve süre

tahdidi koymayan yeni bir kapitülâsyon antlasmasi imzalanmistir (1740). Damat

Ibrahim Pasa zamaninda baslayan Iran savaslari Lâle Devri'nden sonra da devam

etmekteydi. Ruslar, çöküs dönemine giren Safavilerin elindeki Azerbaycan ve

Dagistan'i isgal etmislerdi.

Sirvan halkinin talebi üzerine Osmanlilar duruma müdahale etmis, iki

ülke arasinda çikabilecek savas Fransa'nin araya girmesiyle önlenmisti.

Rusya'nin kuzeydeki isgaline karsin Osmanlilar da Güney Azerbaycan'i

topraklarina kattilar. Sah Tahmasp 1732'de Osmanlilar ile baris yapti. Bu durumu

kabullenemeyen Afsar Nadir Bey, Sah Tahmasp'i devirerek kendi hâkimiyetini ilan

etti (1736). Osmanlilar bazi topraklari Nadir Han'a birakmaya razi oldu. Her iki

taraf için de yipratici olan bu uzun savaslar, Kasr-i Sirin antlasmasiyla

çizilen sinirlarin aynen kabul edildigi 1746 anlasmasiyla son

bulmustur.

I.Mahmut döneminde, basarili savaslarin yani sira, ordu içinde de yeni

düzenlemelere gidilmistir. Aslen Fransiz olup Osmanli hizmetine girerek

beylerbeyi olan Ahmet Pasa, Humbaraci Ocagi'ni kurarak (1734), bati savas

tekniklerini burada hayata geçirmis idi. I.Mahmut'un üvey kardesi III.Osman'in

(1754-1757) yerine geçen, amcaoglu III. Mustafa (1757-1773) zamaninda da ordu

içerisinde bazi islahatlar devam ettirilmistir. Nitekim onun döneminde Tophane

islah edilerek yeni ve güçlü toplar dökülmüs, donanma yenilenmistir. Ancak,

Rusya ile baslayan harpler bu yeniliklerin yeterli olmadigini gösterecektir. Kaynak: Osmanli tarihi