Tutuklular İkilemi
 

Zanlıları iki ayrı hücreye koyan savcı onlara bir teklifte

bulunur. Eğer ikisi de suçunu itiraf etmezse, ruhsatsız silah taşımaktan dolayı

6 ay hapis yatacaklardır; ikisi de suçunu itiraf ederse, savcı, soygun için

asgari ceza olan 2 yıl hapse mahkumiyetlerini isteyecektir; ancak biri itiraf

eder ve diğeri etmezse, itiraf eden sadece tanık olarak mahkemeye çıkacak ve

sonra bırakılacak, diğeri ise 20 yıl hapis yatacaktır.Bu durumda

tutuklular ne yapacaktır? İkisi birlikte düşünüldüğünde, her biri için en kötü

durum 20 yıl, en iyi durum diğerinin 20 yıl hapsine karşılık kendinin serbest

bırakılması, en az kötü durum ise 6'şar ay hapistir. Fakat 6 ay hapis durumu,

her ikisi de aynı tutumu izlerse, yani her ikisi de itiraf etmezse mümkündür.

Ancak her birini bir şüphe alır: Ya kendisi inkâr ederken, diğeri itiraf

ederse?.Tutukluların içinde bulunduğu ikilem, taraflar arasında güven

ve iletişimin yokluğunda, daima itirafla çözülmektedir. Bu ikilem iki taraf

arasında işbirliği ve istismar yönünde seçenek davranışların bulunduğu çeşitli

insan ilişkilerinde, tercih edilen rasyonel davranışın, işbirliğinden ziyade

karşılıklı istismar davranışı olmasıyla sonuçlanmaktadır.Tutuklular

ikileminin sorunsalı, bir başka örnekte daha görülmektedir. İki idam mahkumu,

her biri kendi hücresinde ölümü beklemektedir. Bir sabah başvezir, onlara şu

mesajı iletir: Sizi bağışlamaya karar verdim; yarın sabah serbest olacaksınız.

Ancak isterseniz, idam cezanızın 10 yıl hapse çevrilmesini talep edebilir-siniz.

Eğer bu yönde karar verirseniz, gece yarısına kadar bana bildirin; isteğiniz

derhal yerine getirilecektir. Fakat, bunu sadece biriniz isterse, diğeri ertesi

sabah idam edilecektir.Burada da mahkumların Önünde iki seçenek vardır.

İşbirliğine gitmek (İ) veya işbirliğinden kaçmak (K). İlk bakışta ikinci şıkkın

avantajı yok gibi görünüyor ve bu yüzden her ikisinin de Ü seçeneğinde

birleşmeleri (işbirliği ya da Nash dengesi) bekleniyor.Ancak

mahkumlardan biri, K'yı (10 yıl hapis) seçerse veya diğerinin seçeceğini

düşünürse veya diğerinin onun böyle davranacağını düşünebileceğini düşünürse,

vb. bu durumda, kazancını maksimum kılmak yerine, kaybını minimum kılmak yoluna

gidecek ve sonuçta her ikisi de KK seçeneğinde (kaçışta denge) birleşeceklerdir.

Bu iki yoldan birincisi (İİ) faydacı rasyonellik, diğeri (KK) ise ihtiyatlı

rasyonellik stratejisidir. Birincisinin dayandığı denge, istikrarsız, zayıf bir

dengedir, fakat sağduyuya uygundur; ikincisinin dayandığı denge, sağlamdır, ama

sağduyuya aykırıdır.Tutuklular ikilemi, kazanç ve kayıplar bakımından

karşılıklı bağımlılık durumunu ifade etmektedir. Ancak başka ilişki durumları da

mümkündür. Örneğin taraflardan birinin sürekli kazançlı olduğu ve kazancının,

diğerinin davranışlarından etkilenmediği; buna karşılık diğerinin kazanç ve

kayıplarını belirlediği bir durum düşünülebilir.Efendi-köle ilişkisini

niteleyen bu durum, kader denetimi denilen bir matris yapısına uymaktadır.

Burada taraflardan biri, hakim pozisyondadır ve diğerinin kayıp ve kazançları

ona bağlıdır. Bir diğer durumda, taraflardan biri, her durumda kazançlıdır;

ancak diğerinin kazançları hakim konumdaki kişi kadar, kendisine de bağlıdır ve

dolayısıyla onun tercihlerine göre kendi tercihini ayarlayarak kazancını

artırabilir. Bu ilişki yapısı, davranış yoluyla denetim denilen bir başka

ilişki tipini ifade etmektedir.



Sosyal Kuralların Psikolojisi (Muzaffer Şerif)Diyabetik Hastada Psikolojik SorunlarPsikolojik Cilk HastalıklarıYaratıcılıkYapısalcılıkSürrealist YaklaşımPragmatik YaklaşımKişisel Modernlik Yaklaşımlarıİşlevselcilikİnşacı YaklaşımFenomenolojik YaklaşımDiferansiyel YaklaşımPsikodinamik YaklaşımDavranışçı YaklaşımBiyolojik YaklaşımBilişsel Öğrenme YaklaşımıVroom'un Beklenti TeorisiTutkulu Aşk TeorisiSosyal Karşılaştırma TeorisiSkript Teorisi