İşte Başarının Beyindeki İzleri

[bluemoon24]

Niçin bazı insanlar hayatta daha başarılı

oluyor?

Niçin bazı insanlar başarma arzusu ile doğarken, bazıları dışarıdan destek

görmediği zaman olduğu yerde sayıyor? Niçin bazılarının tutku fitili hiçbir

zaman ateşlenmiyor? Bir ailenin bazı üyeleri çok başarılı bir çizgi tuttururken,

niçin aynı ailenin başka üyeleri başarı merdiveninin en alt basamaklarında

debelenip duruyor?

Bilim adamları başarma isteği veya hırs olarak nitelendirilen dürtünün

kaynağını araştırıyor. Time dergisinin 13 Şubat 2006 tarihli sayısında

yayımlanan bu ilginç yazının geniş bir özetini sunuyoruz. İnsanlığın davranış

portföyündeki dürtülerin içinde hırs Ğortak pastadan, başkaları kapmadan en

büyük dilimi kapma isteği- insanlara en demokratik şekilde dağıtılmış

olmalıdır.

Doğa, aslında toplamı sıfır olan bir oyundur. Aileniz için avladığınız her

hayvan, başkalarının bir hayvan eksik yemesi anlamına gelir. İşgal ettiğiniz her

toprak, diğerlerinin daha az toprakla yetinmesini gerektirir. Olaya bu şekilde

bakınca, başarma ihtiyacının herkese eşit olarak dağıtılmış olduğu sonucu

çıkıyor.

Ancak bu sonuç gerçeği yansıtmıyor. Başarma arzusu herkeste aynı olmadığı

için başarıya ulaşmak için elindeki tüm olanakları kullanan her insana,

elindekiyle yetinen başka bir insan düşüyor. Ayrıca başarma hırsı kadın ve

erkekte de farklı bir yol izler. Aynı şekilde Amerikalılar ile Avrupalılar,

zenginler ile fakirler, savaş sonrası jenerasyon ile zamanımızın gençliği de bu

açıdan farklıdır. Hırslı kişiler de tutkularını farklı şekillerde yaşarlar.

Hırsın tarifi

"Hırs evrimin bir yan ürünüdür" diye konuşan Soka University of America'dan

antropolog Edward Lowe, "Sosyal statünün nasıl tanımlandığına bakmaksızın, her

toplumda bazı insanlar, sosyal statü için diğer insanlardan daha agresif bir yol

izlerler" diyor.

Davis'teki Kaliforniya Üniversitesi'nden psikolog Dean Simonton, başarının

karmaşık bir olgu olduğuna dikkat çekiyor:

"Hırs enerji ve kararlılık gerektirir. Ancak bu noktada bir hedefin de olması

gerekir. Hedefi olup da enerjisi olmayan insanlar, bir kanapeye uzanıp 'bir gün

daha iyi bir fare kapanı yapacağım' diye hayal kuranlardır.

Enerjisi olup, hedefi olmayan insanlar ise bir projeden diğerine atlarken,

dağılıp giderler."

Enerjinizin, hedefinizin ve yeteneğinizin varolduğunu farz edelim. Bu durumda

hırs eşit midir? Olağanüstü bir kulağı olan başarılı bir müzisyen, her notada

ter döken başarısız bir müzisyenden daha mı hırslıdır? Mozart'ı dinleyebiliriz,

fakat Salieri'yi de alkışlamamız gerekmez mi?

Hırs konusunun en büyük açmazı, hırsın aşırıya vardırıldığı durumlardır.

Ahlaki kaygılar taşımayan büyük hedefler, diktatörleri doğurur Ğveya Enron ve

Parmalat'ı. Günde 16 saatlik çalışma temposu, çalışma masasında yenilen hızlı

yemeklerle birleşince kalp krizi ve tükenmişlik sendromlarına davetiye çıkartır.

Hatta çocuklar arasında bile hırs, hızla zarar vermeye başlar.

Hırsın açmazı

Ohio State University'den antropolog Peter Demerath, normal müfredatlarının

dışında çok sayıda ders alan, derslerden sonra sportif faaliyetlere katılan ve

bunlarla yetinmeyip boş zamanlarında çalışan 600 lise öğrencisi üzerinde bir

araştırma yürüttü.

Bunların yüzde 70'i arada sırada veya devamlı stres içinde olduklarını itiraf

ettiler. Demerath karşılaştığı ilginç vakalardan birini şöyle anlatıyor:

"Çocuklardan birine, ailesinin bu çalışma temposunu nasıl karşıladıklarını

sordum. Çocuk evde geçirdiği zamanın çok kısa olduğunu ve bu nedenle ailesiyle

konuşmaya fırsat bulamadığını söyledi."

Antropologlar, psikologlar ve diğer uzmanlar bu konuya daha yakından

eğilerek, hırsın köklerini ailede, kültürde, cinsiyet farkında ve diğer

faktörlerde arıyor. Lowe, "Prestij peşinde koşmak son derece insani bir

tutumdur. Yalnızca karnını doyurmak ve barınmak yeterli gelmez. İnsanlar daha

fazlasını ister" diyor.

Hırs insanların dışında hayvanlar aleminde de yaygındır. Pek çok hayvan,

doğdukları andan itibaren hırs belirtileri göstermeye başlar.

<br style="font-weight: bold;" />Tek hırslı tür insan

değil

Kurt yavruları daha sütten kesilmeden önce, bazılarının "alfa" bazılarının da

"beta" oldukları anlaşılır. Alfalar daha hızlı, daha meraklı ve süt, anne ve

yatacak yer açısından daha açgözlüdür. Ayrıca yaşamları boyunca da alfa olarak

kalırlar. Alfa kurtları yuvarından daha fazla uzaklaşır, her yıl yavrularlar ve

10-11 yaşına kadar yaşarlar.

Betalar bu avantajların hiçbirinden yararlanmazlar; yuvalarından çok

uzaklaşmazlar; nadiren yavrularlar ve genellikle 4 yaşından önce ölürler.

İnsanlar da buna benzer doğal bir kararlılık sergiler. Çocukluğunda

ele avuca gelmez çocukların, büyüyünce ne kadar başarılı bir iş adamı olduğu

öyküleri yaygındır. Bu özellik genlerle geçiyorsa, başarı yolunda farklı

kulvarlarda ilerleyen tek yumurta ikizlerinin durumu nasıl açıklanabilir? Şu

anda doğduktan sonra birbirlerinden ayrılan tek yumurta ikizleri üzerinde devam

etmekte olan çalışmalarda, başarı dürtüsünün şiddeti ölçülüyor. Çalışmalarda

ikizlerin profillerinin yüzde 30-50 oranlarında örtüştüğü görülüyor.

Hırsın beyindeki izleri

Bu sonuç, genetik açıdan, kalıtsallığın çok önemli bir etmen olduğunu

gösterir. Ancak yine de çocukluk deneyimleri, ailenin etkisi gibi çevresel

etmenlerin de rolünün küçümsenmeyecek kadar önemli olduğu da anlaşılıyor.

Bu değişkenleri araştırmanın bir yolu da beyni incelemektir. Missouri,

St.Louis'teki Washington Üniversitesi'ndeki bilim adamları, sebat olarak bilinen

bir özelliği incelemek için beyin görüntülerinden yararlandılar.

Sebat, bir işe tamamlanıncaya kadar odaklanma yeteneğidir. Bilim adamlarının

sebat üzerinde durmalarının bir nedeni de sebatı, hırsı harekete geçiren bir

motor olarak düşünmeleridir.

Bilim adamları bu bağlamda öğrencilere bazı sorular sorarak sebat düzeylerini

ölçtüler. Daha sonra öğrencilere basit bir görev vererek, görevi yaparken

beyinlerinin magnetik rezonans ile görüntüsünü aldılar. Sonuçta sebat ölçümleri

en yüksek olan öğrencilerin beyinlerindeki limbik bölgede çok büyük bir

hareketlilik olduğunu tespit ettiler. Limbik bölge, beynin duygular ve

alışkanlıklar ile ilgili olan bölgesidir. "Korelasyon 0.8 (veya yüzde 80) idi"

diye açıklamada bulunan araştırma sorumlusu profesör Robert Cloninger, "Bu,

sebatın işin tamamlanmasında ne kadar önemli bir etmen olduğunu gösteriyor"

diyor. Bu arada beyindeki doğuştan gelen farklılıkların hırsları tetiklediğini

veya öğrenilen davranışların limbik bölgeyi faaliyete geçirdiğini söylemek

mümkün değil.

Fakat bazı bilim adamları hırsı olmayan insanları, doğru yerde doğru yöntemle

tetiklendiği takdirde hırslı hale getirmenin mümkün olduğuna inanıyor.

"Enerji düzeyi genetik olabilir" diye konuşan psikolog Simonton, "Ancak

enerji düzeyi doğru zamanda doğru hedefi bulmakta insanlara yol gösterir" diyor.

Simonton ve meslektaşları Franklin D. Roosvelt'in çocuk felci hastalığının

kendisine öğrettiği sabır ve mücadele ruhu sayesinde bu kadar başarılı bir

başkan olduğunu ileri sürüyor.

Kadın ve erkekte hırsın sergileniş

farkı

Kadın ve erkekte yarışma ruhunun farklı olduğuna inanan antropologlar, bunun

köklerinin çiftleşme stratejilerinde yattığını ileri sürüyor.

Erkekler rekabetçi bir üreme stratejisi benimserken, kadınlar kısa vadeli

çıkarlar üzerine değil, uzun sürecek bir ilişkiyi hayal ettikleri için daha

gerçekçi bir tutum benimserler.

Babunlar ve eski dünya maymunlarında annelerinin sosyal sınıfları genç

dişilere miras kalır. Anneler dolayısıyla kendi düzeylerini artırırken, kız

evlatlarının da düzeylerini düşünmek zorunda kalırlar. Bu tür bir geleneğin

insanlarda da hüküm sürdüğü görülüyor.

Bu tür yaklaşımları 21.Yüzyıl'ın çalışma koşullarına uygularsak, çocuklarına

bakmak için çalışmayı bırakan annelerin kısa vadeli hedeflerini bir kenara

bırakarak, uzun vadeli çıkarlar peşinde olduğunu anlarız.

Aile ve kültürün rolü

Hırsın derecesini belirleyen iki önemli etmenden biri sizi üreten aile,

diğeri de ailenizi yaratan kültürdür. Pek çok psikolog, çocukları için iddialı

fakat gerçekçi hedefler koyan ailelerin, başarıları alkışlayarak, hataları hoş

görerek kendine güvenen çocuklar yetiştireceğine inanıyor. Ailelerin kontrol

edemediği, ancak çocukların yetiştirilmesinde çok önemli bir rol oynayan bir

diğer faktör de çocukların içinde doğdukları koşullardır.

Zenginliğin ve yoksulluğun insanlarda hedefe ulaşma arzusu üzerinde nasıl bir

etki yaratacağını tahmin etmek zordur. Genel olarak bu konuda yapılan

çalışmalar, hırslı insan oranın en yüksek olduğu kesimin orta sınıfın üst

tabakası olduğunu gösteriyor. Bunun, bu sınıftaki insanlarda endişe düzeyinin

çok yüksek olmasından kaynaklandığı düşünülüyor.

<br style="font-weight: bold;" />Hırs ve 4

kategoride

Antropologlar hırsı ölçerken aileleri 4 kategoriye bölerler:

-Yoksullar

-Mücadeleyi bırakmayıp, ayakta kalmayı başaranlar

-Üst orta sınıf

-Zenginler

İlk iki sınıfa dahil olanlar için hırs lükstür. Zenginler için ise hırsa

gerek yoktur. Üst orta sınıf ekonomik olarak güvende olmakla birlikte bu

güvenceyi yitirme korkusuyla kendilerini sağlama almak isterler. Dolayısıyla

ellerindeki olanakları artırma çabasına girerler. "Buna statü endişesi diyoruz"

diye konuşan antropolog Lowe, "Bu sınıfta doğanların pek çoğunda bu hırs ilk

başlarda olmasa bile sonradan olur" diyor.

Endişeli toplumlar

Ancak bazı toplumlar insanları daha endişeli yapar. Örneğin ABD her zaman

"önce ben" toplumudur. Bu özellik paylaşılan kaynakların azalmaya yüz tuttuğu şu

günlerde bile devam ediyor. Diğer ülkelerde bu konuda farklı bir yol izleniyor.

Bu yol kültürel DNA'nın ne kadar derinlere kazındığına bağlı olarak

değişiyor.

Amerikan modeli zenginlik yaratırken, karşılığında yüksek bir bedel ödeme

gerekliliğini de getiriyor. Örneğin hırs silahı bazen hırslı kişiye

yönelebiliyor. Ohio State University'de öğrencilerdeki stres düzeyini ölçmek

için düzenlediği deneylerde, Demerath, başka bulgulara daha ulaştı.

Başarma arzusunun yüksek düzeylerde seyrettiği öğrencilerde kandırma, aldatma

gibi ahlaki çöküş izlerine rastlandı.

"Çocuklar böyle bir ortamda kendi ahlak kurallarını kendileri yaratıyorlar"

diye konuşan Demerath, "Rekabetçilik o kadar içlerine işlemiş ki, kişilikleri

rekabet temeli üzerine oturmuş" diyor.

Hava atmak yararsız<br style="font-weight: bold;" />

Demerath bu deneyi farklı bir kültürde

uyguladığında son derece farklı sonuçlarla karşılaştı. 1990'lı yıllarda Papua

Yeni Gine'de bir yıl kalarak küçük çocukların öğrenme süreçlerini izledi. Bu

ülkede okullarda bireysel rekabete yer verilmediğini, toplu başarının her şeyden

önemli olduğunu gördü.

Başkalarının yenilgisi üzerine kurulan başarı, Papua Yeni Gine'de gösteriş ve

"abesle iştigal" olarak algılanıyordu.

Bu akıllıca bir taktikti. Çünkü çiftçilikle veya balıkçılıkla geçinilen bir

ülkede, hasta olduğunuz zaman sizin yerinize tarlanızla ilgilenen veya sizin

için balık avlayan birinin bulunması düzenin devamı için gereklidir. Oysa

sınıfta "hava atma"nın böyle bir yararı yoktur.

Koşullar değiştikçe hırslanan

insanlar

Kolektif başarıya prim verenlerin bu tutumları ne yazık ki her koşulda devam

etmiyor. ABD'de İspanyol kökenli göçmenlerin okuldaki başarılarını ölçen bilim

adamları göçmen çocukların Amerikalı çocuklardan daha başarılı olduğunu tespit

etmiş. Ayrıca ilk göç eden ailelerin sonradan gelenlere oranla daha iyi durumda

olduğu görülüyor. New York Üniversitesi'nden eğitim profesörü Marcelo

Suarez-Orozco, "100 yıl önce insanların orta sınıf standartlarını yakalamaları

için iki veya üç nesil geçmesi gerekirdi. Bugün bu standardı bir nesilde ele

geçiriyorlar" diyor.

İnsanlık tarihi aşırı hırsın yol açtığı felaket öyküleri ile doludur. Başarma

dürtüsü çok yüksek olan insanlar genellikle bu özelliklerini gizli tutmaya

gayret ederken, bazen bu dürtü aniden şaşırtıcı bir biçimde ortaya

çıkabilir.

Aşırı hırsın doğurduğu tehlikeler

Atlanta'daki Yerkez Primat Merkezi'nden primatolog Frans de Waal, primatlar

üzerindeki gözlemlerini şöyle açıklıyor: "Grubun içinde en kenarda köşede kalmış

erkek şempanze, bir gün fırsatını yakaladığında lider şempanzeyi yerinden edip,

tamamen farklı bir erkek haline gelir. İnsanların yüzde 90'ınında böyle olduğunu

düşünüyorum.

Üç kişinin bulunduğu bir adada içlerinden biri küçük bir diktatör olabilir."

Ancak üstün olma kaygısı beraberinde bir dizi olumsuzluk da getirir. Kalp krizi,

ülser ve strese dayalı diğer hastalıklar başarılı insanlarda daha yaygındır.

Alfa kurtlarının kanlarında kortizol düzeyi daha yüksektir. Kortizol, endişeli

insanların kanlarında da bulunan bir stres hormonudur. Alfa şempanzelerde kalp

krizi ve ülser oldukça yaygındır.

Bu nedenlerle, alfa olma dürtüsü taşıyan insanlar ve hayvanların

ellerindekilerle yetinmeyi öğrenmeleri daha akıllıca bir yaşam stratejisidir.

"Yüksek pozisyonlarda olma arzusu evrenseldir" diye konuşan Waal, "Ancak bu

özellik diğer bir özellikle birlikte evrilmiştir. O da alt pozisyonları

yaşanılır hale getirme dürtüsüdür" diyor.

"B oyuncusu" olmanın yararları

İnsanlar beta pozisyonlarda huzur içinde yaşamayı öğrenmenin yanı sıra bu

pozisyonlarda para kazanmayı da öğrenmişlerdir. Şirketlerin içinde, en avantajlı

çalışma grubu "B oyuncuları"ndan oluşur. B oyuncuları, üst yöneticilerin altında

çalışan profesyonellerdir.

Bunların çok büyük güçleri yoktur, ancak şirketin ayakta kalmasını sağlayan

ve beceri isteyen tüm işleri bunlar yürütür. Lowe bu konuda şöyle konuşuyor.

"Herkes yükselmek ister. Bu nedenle toplumlar yükselmek isteyenlere çeşitli

alternatifler sunmak zorundadır."

Son olarak bu esneklik Ğolası ödüllerin çeşitliliği- tüm sıkıntılarına karşın

büyük hedeflerin peşinde koşma dürtüsüne haklılık kazandırır. Hırs çok pahalı

bir dürtüdür, çünkü çok büyük miktarda duygusal yatırım gerektirir. Burada

önemli olan önünüze çıkan fırsatları zamanında değerlendirmektir.

Oprah Winfrey

Başarıları: 1 milyar dolarlık medya imparatorluğu, filmler, magazinler ve 20

yılını dolduran "talk show"u.

Başarı yolunda ilk işaretler: 2 yaşında okumaya başladı. 5 yaşında okula

gitti. Birinci sınıfı bitirdikten sonra üçüncü sınıfa atladı.

<br style="font-weight: bold;" />Bill

Clinton

Başarıları: ABD eski Başkanı, bugünün ünlü devlet adamı

Başarı yolunda ilk işaretler: 16 yaşında 1.000 kadar öğrencinin içinden

seçilerek sanal bir senatoda koltuk kaptı. Washington'a yaptığı bir gezide en

büyük idolü olan Başkan John F.Kennedy ile el sıkışmayı başardı.

Condoleezza Rice

Başarıları: ABD Dışişleri Bakanı

Başarı yolunda ilk işaretler: Yetenekli bir çocuk piyanist olarak Alabama

Birmingham Konservatuvarı'na 10 yaşında başladı. Tüm derslerinden en yüksek

notları alıyordu. Buz pateni yapmak için her sabah saat 4:30'da kalkarak buz

pistinde çalışıyordu.

Michael Schumacher

Başarıları: 84 yarış kazandı ve 7 kez Dünya şampiyonu oldu. Bugüne dek gelmiş

geçmiş en başarılı Formula One sürücüsü.

Başarı yolunda ilk işaretler: 4 yaşında go-kart kullanıyordu, 6 yaşında yerel

kulüp şampiyonu, 15'şinde Alman Gençler şampiyonu oldu.

Jennifer Lopez

Başarıları: Eski TV-Show danscısı, plakları 40 milyon sattı. Hollywood'un en

yüksek ücreti alan Latin Amerikalı sanatçısı. Kendi adını taşıyan parfümleri

var.

Başarı yolunda ilk işaretler: Sony ile ilk antlaşmasını yaptığı zaman, "Her

şeyin en iyisini istiyorum" diyerek hırsını ortaya koymuştu.

Tom Cruise

Başarıları: Film başına 25 milyon dolar alıyor. Üç Oskar sahibi.

Başarı yolunda ilk işaretler: Orta okuldaki bir müzikaldeki ilk rolünden

sonra 10 yıl içinde meşhur olacağına söz verdi. Bundan 4 yıl sonra "Risky

Business" isimli filmde rol aldı.

Britney Spears

Başarıları: İlk single'ı ve ilk dört albümü çıkar çıkmaz birinci sıraya

oturdu. O tarihten sonra 76 milyon disk sattı ve yaklaşık 150 milyon gelir elde

etti.

Başarı yolunda ilk işaretler: Spears kendini banyoya kapatıp, bebeklerine

şarkı söylerdi. Her şarkıdan sonra eğilip, bebeklerden oluşan seyircisine selam

verirdi.

Richard Bronson

Başarıları: Uçak ve trenlerden oluşan küresel bir ulaşım ağı; müzikten,

makyaj malzemelerine kadar her şey satan mağazalar zinciri

Başarı yolunda ilk işaretler: 16 yaşındayken "Student" adında bir dergi

çıkarttı. 20 yaşındayken posta ile alışveriş şirketi "Virgin"i kurdu.

Karaipler'de ada satın aldı.

Martha Steward

Başarıları: Amerikalılara nasıl yaşamaları gerektiğini öğreten bir yaşam

gurusu; bir dergi, iki TV show'u, bir uydu radyosu antlaşması, sayısız kitap

Başarı yolunda ilk işaretler: Evde bebek bakarak para kazanılmayacağını fark

ederek, daha küçük bir çocukken para karşılığında evlerde doğum günü partileri

düzenliyordu.

Tiger Woods

Başarıları: 21 yaşında dünyanın bir numaralı golfçüsü olmayı başardı. 30

yaşında 56 milyon doların sahibi.

Başarı yolunda ilk işaretler: 6 yaşında aynanın önünde vuruş talimleri

yaparken "Kendi kaderimi kendim çizeceğim" cümlesinin kayıtlı olduğu teyp

bandını dinliyordu.

Kaynak : www.hurriyet.com

[sweeet]

Okunmaya değer.