[TR-ance]

Pratyahara Nedir?

Orijinal Yoga Sistemi’nin beşinci basamağı Pratyahara olarak adlandırılmaktadır. Sanskritçe Pratyahara sözcüğü “çekilme”, “uzaklaştırma” veya “bırakma” demektir. Daha geniş manada Pratyahara sözcüğü “hislerin maddi objelerden çekilmesi” anlamındadır. İnsanın zihni ve zekasının hislere kapılarak onlara teslim olduğu durumlarda gelişimleri engellenmektedir.

Pratyahara basamağında yer alan belirli teknikler sayesinde birey hislerini maddi nesnelerden uzaklaştırır ve kontrolü altına alır. Böylelikle de duygularının kölesi olmaktan kurtulur. Yoga Sistemi’nin beşinci basamağı olan Pratyahara’da hisler tam olarak kontrol altında tutulmaktadır.

Pratyahara çalışmaları hisleri örtmek, durdurmak veya bastırmak yerine duyguları doğal bir şekilde yönlendirmeyi ve onların ötesine geçmeyi sağlamaktadır. Bu uygulama dağınık dikkatin sabitleşerek artması için duyguların sakinleştirilmesini içermektedir.

Pratyahara dört aşamada gerçekleşmektedir:

1. Yatamana
2. Vyatireka
3. Eka İndriya
4. Vaşikara

Yatamana, Vyatireka, Eka İndriya ve Vaşikara aşamalarının ne anlama geldiği ve detaylı açıklaması Yoga: Pratyahara – Astral Teknikler kitabında verilmiştir.

Pratyahara teknikleri bedeni dış etkenlerden korumakta ve içsel enerjinin engelsizce akmasına yardım etmektedir. Bu teknikler sayesinde zihin dinginleşmekte, dikkat netleşmekte, içsel odaklanma güçlenmekte ve dış dünyadaki olaylar bireyi artık rahatsız etmemektedir. Duyu organları (dil, burun, kulaklar, gözler ve deri) iç dünyayı gözlemlemek için dışarıdan merkeze doğru çekilmektedir.

Duyu organlarının enerjetik düzeyde anten gibi uzantıları vardır. Bu uzantılar ahtapotun bacakları gibi dışarıda dolaşarak maddi nesnelerin peşinde koşmaktadır. Bu koşturma zihni rahatsız etmekte ve bireyi dış etkenlerin karşısında savunmasız bırakmaktadır. Pratyahara teknikleri sayesinde duyu organlarının enerjetik uzantıları geri çekilmekte, zihin rahatlamakta ve birey iç dünyasına odaklanmaktadır.

Pratyahara gerçekleştiğinde birey odaklandığı şeye, dışarıdan gelen uyarımların farkına varamayacak kadar dalmakta ve hiçbir ses, görüntü veya kokunun farkında olmamaktadır. Birey Yoga tekniklerinin içsel etkilerine odaklanmakta ve bedenini deneysel bir laboratuar olarak kullanmaktadır. Böylece kendini keşfetme ve evrimleşme süreci daha da arıtılmış ve ayrıntılı bir düzeyde yaşanmaktadır.
Pratyahara basamağında birey kendini test etmeye başlar. Hislerin ve onları üzerine çeken maddi nesnelerin doğasını araştırır; nesneler hisleri nasıl çeker, hisler maddi nesnelere kapılarak zihni nasıl etkiler, zihin zekayı nasıl harekete geçirir, zeka egoyu nasıl yönetir ve ego ruhu nasıl kontrol altında tutar? İnceleme esnasında bireyin bu olayların mekanizmasını anlatan bilgilere ihtiyacı vardır. İnsan kendi kendinin dostu ya da düşmanı olabilir. Pratyahara basamağında insan her zaman kendinin dostu olmayı öğrenir.

Aslında zihin insanoğlunun köleliğinin veya özgürlüğünün nedeni olabilir. Eğer zihin maddi nesnelere bağlanmışsa kölelik, maddi nesnelerden kurtulmuşsa özgürlük getirmektedir. Şayet zihin maddi nesneler yüzünden tatminsiz ve mutsuz ise, bu kölelik, tüm maddi istek ve korkulardan arınarak kurtulmuş ise bu özgürlüktür.

İyilik ve maddi haz insanı hareketlendirmektedir. Yogi iyiliği maddi hazdan üstün tutmaktadır. Diğerleri duygularına kapılarak onlarla yöneltilirken, maddi hazzı iyilikten üstün tutmakta ve hayatın gayesini kaybetmektedir. Yogi ise sadece var oluşundan zevk alır. O, hislerini ne zaman ve nasıl durduracağını bildiği için huzur içinde yaşar.

Yogi’nin eylemleri başkalarına zehir gibi acı gelebilir ama aslında onlar nektar gibi tatlıdır. Diğerleri hislerini arzuladıkları maddi nesnelerle birleştirmek için çabalar oysa ki bu, başlangıçta nektar gibi tatlı olsa dahi sonunda zehir gibi acılaşır. Yogi öngörü yeteneğini geliştirerek her şeyin sonunda nasıl neticelenebileceğini görmektedir.

Hislerin maddi nesnelerden zevk alma yolu çok geniş ve kolaydır, ancak sonunda insanı çöküşe götürür. Duygu ve zihin kontrolü o kadar kolay olmamakla birlikte sonuçta doyum, huzur, devamlı mutluluk ve kurtuluş sağlar. Yogi çöküş veya kurtuluş yollarının insanın içinden geçtiğini görmektedir.

Pratyahara uyguladığı takdirde birey maddi nesne, ihtiras ve isteklerin köleliğinden azat olmakta, istekleri, duyguları ve zihnine sahip çıkmaktadır. Böylelikle, şehvet ve ihtiraslı istekler artık bireyi rahatsız etmez. Birey hislerini, zihnini, zekasını ve egosunu her zaman kontrol altında tutmaktadır. Soğukluk ve sıcaklık, acı ve haz, onur ve onursuzluk, kötülük ve iyilik rahatsız edici olmamaktadır. O, zafer veya yenilgi anında temkinliliğini ve dengesini kaybetmemektedir. Pratyahara basamağında birey dualitelerin etkisinden kurtulmayı öğrenir.


Paramahamsa Yogaçarya Akif Manaf